محمد بن هشام سعدی (مقاله‌دوم)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابومحلّم محمد بن هشام سعدی (
۱۴۸-
۲۴۸ق)، دانشمندی
ادیب، لغوی، آگاه به ایام العرب،
شاعر و از نزدیکان خلفای عباسی در
قرن سوم هجری قمری بود.
ابومحلّم محمد
بن هشام
بن عوف شیبانی سعدی تمیمی، نام وی را محمد
بن سعد و احمد نیز آورده‌اند.
او به سال ۱۴۸ق در
اهواز در خاندانی ایرانی به دنیا آمد و به
بنی سعد انتساب یافت. از خود وی نقل است: در سالی که
منصور عباسی (خلافت
۱۳۶-
۱۵۸ق)
حج گزارد، به دنیا آمده است.
ابومحلّم دانشمندی ادیب، لغوی، آگاه به ایام العرب و شاعر عصر عباسی بود. وی برای فراگیری علوم به شهرهای مختلف از جمله
مکه،
کوفه و
بصره سفر کرد و از محضر
سفیان بن عیینه،
وکیع،
جریر بن عبدالحمید،
محمد بن فضیل بن غزوان و دیگران دانش آموخت. او مدتی در بادیه
عراق اقامت کرد، تا دانش لغوی و ادبی خود را نزد بدویان کمال بخشد و مطالب زیادی از کلام بادیه نشین‌ها نوشت.
آن گاه آوازه‌ای یافت و به دربار خلفا و امیران راه یافت و در زمره ادیبان خاص آنان در آمد.
وی با
واثق بالله (خلافت
۲۲۷-
۲۳۲ق) و
منتصر بالله عباسی (خلافت
۲۴۷-
۲۴۸ق) ملاقات داشت و معبّر خواب خلیفه بود.
واثق عباسی او را به داوری میان شعرهای
ابوالعتاهیه و
ابونواس برگزید
و با
عبدالله بن طاهر به
ری و
خراسان سفر کرد و در ری برای او اشعاری سرود.
برخی وی را در عین حال
شیعه دانسته‌اند.
افرادی چون
میمون بن هارون،
زبیر بن بکار،
ثعلب،
مبرّد،
علی بن صبّاح و دیگران از وی روایت کرده‌اند.
ابومحلّم دارای حافظه نیرومندی بود که در درس استادش سفیان
بن عیینه در مکه شرکت می‌کرد، بدون اینکه مکتوب کند و این امر استاد را به تعجب واداشت.
مؤرج گوید: ابومحلم در قوه حافظه بر همه برتری داشت، او جزوه پنجاه ورقی از من عاریه گرفت و در یک شب آن را به خاطر سپرد و روز بعد آن را به من برگرداند.
او در اشعارش
احمد بن ابراهیم بن اسماعیل کاتب و پدرش را هجو می‌کرد.
آثار او کتاب الانواء، کتاب الخیل و کتاب خلق الانسان می‌باشد.
وی سرانجام به سال ۲۴۸ق
یا
۲۴۵ق درگذشت.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۷۰۴-۷۰۵، برگرفته از مقاله «محمد سعدی».
