محمد بن علی خسروی سرخسی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خسروی سرخسی، ابوبکر محمدبن علی، شاعر
قرن چهارم می‌باشد.
از
تاریخ تولد و زادگاه وی اطلاعی در دست نیست. ظاهرآ قدیم‌ترین آگاهی درباره او مطالب باخزری (متوفی ۴۶۷) در دِمْیَة‌القصر
است. عُتبی
از میان شاعران آل‌سامان، تنها به رودکی (متوفی ۳۲۹)، دقیقی (متوفی ح۳۶۷ـ۳۶۹) و خسروی اشاره کرده و ظاهرآ خسروی را همپایه چنین شاعرانی دانسته و باخرزی
خسروی را
حکیم خوانده است. فروزانفر (۱۳۵۴ش، ص ۳۶)، خسروی و شهید بلخی (متوفی ۳۲۵) را از بزرگان فارسی‌سرای اهل
فلسفه به‌شمار آورده است. به‌نوشته عوفی،
خسروی و منطقی (متوفی یکی از سالهای بین ۳۶۷ تا ۳۸۰) دو شاعر فارسی‌سرا و از مداحان صاحب‌بن عباد (متوفی ۳۸۵) بودند. دیگر ممدوحان خسروی، ابوالحسن ناصرالدوله سیمجور (متوفی ۳۷۷)، شمس‌المعالی قابوس‌بن وشمگیر (حک: ۳۶۶ـ۴۰۳) و کثیربن احمد بودند.
خسروی از صاحب‌بن عباد و شمس‌المعالی قابوس مستمری دریافت می‌کرد
و چون این دو با یکدیگر دشمنی داشتند، در این امر رقابت می‌کردند.
خسروی به فارسی و عربی
شعر می‌سرود. اشعار پراکنده‌ای از او در کتابهای
لغت، تذکره‌ها و کتابهای فنون
بلاغت، از جمله تذکره لباب‌الالباب عوفی،
لغت فرس اسدی طوسی،
حدایق‌السحر رشیدالدین وطواط،
المعجم فی معاییر اشعارالعجم شمس‌قیس رازی
باقی‌مانده است
و در دِمْیَة‌القصر باخرزی برخی از اشعار عربی او آمده است.
زمان و محل درگذشت خسروی نیز مشخص نیست. بنابر قصیده‌ای که ابوبکر محمدبن عباس خوارزمی (متوفی ۳۸۳) در رثای او سروده،
وی پیش از ۳۸۳ درگذشته است.
(۱) احمد اداره‌چی‌گیلانی، شاعران همعصر رودکی، تهران ۱۳۷۰ش.
(۲) علی‌بن احمد اسدی‌طوسی، لغت فرس، چاپ فتح‌اللّه مجتبائی و علی اشرف صادقی، تهران ۱۳۶۵ش.
(۳) علی‌بن حسن باخرزی، دمیة‌القصر و عصرة اهل‌العصر، چاپ محمد تونجی، ج ۲، دمشق (۱۹۷۲/۱۳۹۲).
(۴) محمدبن عمر رادویانی، ترجمان‌البلاغه، چاپ احمد آتش، استانبول ۱۹۴۹، چاپ افست تهران ۱۳۶۲ش.
(۵) محمدبن محمد رشیدالدین وطواط، حدایق‌السحر فی دقایق‌الشعر، چاپ عباس اقبال آشتیانی، تهران ۱۳۶۲ش.
(۶) محمدبن قیس شمس‌قیس، کتاب‌المعجم فی معاییر اشعار العجم، تصحیح محمدبن عبدالوهاب قزوینی، چاپ مدرس رضوی، تهران (۱۳۳۸ش).
(۷) محمدبن عبدالجبار عتبی، تاریخ‌العتبی (تاریخ‌الیمینی)، ضمن‌الفتح‌الوهبی (شرح‌الیمینی)، از احمدبن علی منینی، قاهره ۱۲۸۶.
(۸) عوفی.
(۹) بدیع‌الزمان فروزانفر، سخن و سخنوران، تهران ۱۳۵۸ش.
(۱۰) بدیع‌الزمان فروزانفر، مباحثی از تاریخ ادبیات ایران، چاپ عنایت‌اللّه مجیدی، تهران ۱۳۵۴ش.
(۱۱) مجتبی مینوی، یادداشتهای مینوی، به کوشش مهدی قریب و محمدعلی بهبودی، تهران ۱۳۷۵ش.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد بن علی خسروی سرخسی»، شماره۷۰۷۱.
