محمد بن عبدالوهاب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمد بن
عبدالوهاب بن سلیمان بن علی التمیمی، از آل مشرَّف، از شاخه‌های آل وهبه از قبیله بزرگ
تمیم به شمار می‌رود و
جد نهم وی مشرف است. وی از عالمان
مذهب حنبلی، مؤسس مکتبی خاص در اصول عقاید اسلامی است که این مکتب به لحاظ نسبت یافتن به او، «
وهابی» نام گرفته است.
نسل او، متولیان رهبری دینی
عربستان سعودی می‌باشند.
محمد بن
عبدالوهاب بن سلیمان بن علی از آل مشرَّف، از شاخه‌های آل وهبه از قبیله بزرگ
تمیم به شمار می‌رود و
جد نهم وی مشرف است.
او به سال ۱۱۱۵ق. در عُیینَه، از شهرهای
نجد که اکنون ویران شده
به دنیا آمد. نیاکانش از علما
بودند و پدربزرگش از دانشوران نجد و پدرش
عبدالوهاب قاضی عیینه بود.
او به تحصیل دانش‌های سنتی
اهل سنت پرداخت و بخشی از تحصیل علم را در
بصره گذراند. اما به تدریج تحت تأثیر کتاب‌ها و اندیشه‌های
ابن تیمیه قرار گرفت و اندک اندک با برخی عقاید دیگر
مسلمانان به مخالفت برخاست که اعتراض مردم و اخراجش از بصره را در پی داشت.
پس از آن به حریمله رفت و سپس رهسپار درعیه از شهرهای نجد شد.
حاکم آن دیار،
محمد بن سعود، جد بزرگ
آل سعود با آگاهی از دعوتش به وی گروید. آن دو طی گفت‌وگوهایی در سال ۱۱۵۸ق. درباره
جنگ با مخالفان نگرش سلفی و غلبه بر دیگر قبایل نجد، به توافق رسیدند.
بر پایه این توافق، حکومت سیاسی و رهبری دینی در دو خاندان «آل سعود» و«
آل شیخ» موروثی شد.
بدین‌ترتیب، جد بزرگ آل شیخ در سایه قدرت سیاسی آل سعود روز به روز بر
قدرت و نفوذ خود افزود و در حکومت آل سعود، نه تنها مرجعی دینی بلکه مشاوری بلند پایه در کارهای سیاسی شد.
آل سعود نیز با یاری نیروی مذهبی محمد بن
عبدالوهاب، زمینه شکل‌گیری حکومت
عربستان سعودی را فراهم آورد. محمد بن
عبدالوهاب پس از پایه‌گذاری
فرقه وهابیت و نشر آن در میان برخی قبایل نجد، در زمان سلطان عبدالعزیز سعودی به
سال ۱۲۰۶ق. در درعیه درگذشت.
پس از
مرگ وی، عنوان «آل شیخ» بر فرزندان و
نسل او
اطلاق شد و آنان راهش را ادامه دادند.
وی پنج فرزند به نام‌های حسین، ابراهیم، علی، عبدالله و حسن
و به نقلی چهار فرزند به نام‌های حسین، ابراهیم، علی و عبدالله
به جای گذاشت. افزون بر پسران، وی دختری به نام شیخه فاطمه داشت که با تعلیم برادران و پدرش از زنان دانشور سلفی در
سده سیزدهم به شمار می‌رفت.
فرزندان محمد با عنوان آل شیخ روش پدر را در پیش گرفتند. آنان پس از نجد، به
حجاز، به ویژه
مکه و
مدینه، توجه کردند. از نظر آل شیخ، مردم مکه
کافر بودند و یکی از علمای آل شیخ در رساله‌ای به اثبات
کفر آنان پرداخت.
آنان تا سال ۱۲۲۰ق. که
وهابیان بر مکه چیره شدند، چندین بار در زمان
شریف مساعد،
شریف احمد،
شریف سرور و
شریف غالب، افرادی را برای تبلیغ وهابیت به مکه فرستادند؛ اما پذیرفته نشدند.
سرانجام در سال‌های ۱۲۱۸ و ۱۲۲۰ق. وهابیان در دو هجوم به مکه و مدینه و کشتار و ویرانی بسیار، بر آن دو شهر مسلط شدند.
پس از عبدالله که مانند پدر زعامت دعوت سلفی را بر عهده داشت، فرزندان او، سلیمان و عبدالرحمن نیز راهش را ادامه دادند، هرچند سلیمان بر اقامه دعوت پافشاری بیشتر داشت. در سال ۱۲۳۳ق. هنگام حمله
ابراهیم پاشا به درعیه برای نابودی آل سعود، بسیاری از افراد خاندان سعودی و خاندان شیخ کشته شدند. گروهی از جمله عبدالرحمن نیز دستگیر و به
مصر تبعید شدند و او پس از مدتی در مصر درگذشت.
اما نوادگان وی به عربستان بازگشتند که در
ریاض مشهورند و برخی مناصب همچون مدیریت امنیت ملی، سفارت سعودی در
بحرین و ریاست تشریفات را بر عهده دارند.
علی بن محمد نیز که به مصر تبعید شد، به سال ۱۲۴۵ق. در
قاهره درگذشت. نسل او از تنها بازمانده‌اش محمد هستند که به آل عبدالعزیز بن محمد مشهورند.
از نسل حسن و حسین، دو پسر دیگر شیخ محمد، بسیاری زاده شده‌اند. هم اکنون از نسل حسین شماری بسیار در
درعیه زندگی می‌کنند.
حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله«آل شیخ».
