• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن ابوساج

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


محمد بن ابوساج در سال ۲۶۶ق به حکومت رسید. او از حکمرانان بنی‌ساج است. بنی‌ ساج سلسله‌ای از امیران ایرانی راهدار حرمین و حاکم آذربایجان در سده سوم ق. بودند.


حکمرانی حرمین و راهداری مکه را ابوالمسافر محمد بن ابوساج دیوداد، ملقب به افشین، از پدرش دریافت کرد.
[۱] ابن فهد، عمر بن محمد، اتحاف الوری، ج۲، ص۳۵۵.
بر پایه گزارشی دیگر، محمد بن ابوساج امارت راه مکه و حرمین را از عمرو بن لیث /علی بن لیث)
[۲] ابن‌خلدون، تاریخ ابن خلدون، ج۳، ص۴۲۷.    
صفاری (حک:۲۶۵-۲۸۷ق.) گرفت.
[۳] ابو جعفر طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۹، ص۵۴۹.    
[۴] فأسي، محمد، العقد الثمین، ج۲، ص۱۸۰.
[۵] مكي، ابن فهد، غایة المرام، ج۱، ص۴۵۶.


محمد بن ابوساج آن گاه که به مکه رسید، با ابن مخزومی که مدعی همین مقام بود، جنگید و او را شکست داد.
[۶] فأسي، محمد، العقد الثمین، ج۲، ص۳۳۲.
در گزارش دیگر آورده‌اند که به سال ۲۶۶ق. پس از غارت کسوه کعبه از سوی گروهی از اعراب، محمد بن ابوساج به مکه آمد و پس از سلطه بر ابن مخزومی که امیر مکه بود، از جانب خلیفه، حکم حکمرانی حرمین را دریافت نمود.
[۷] ابن کثیر، اسماعیل، البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۳۹.    

به روایت ابن فهد مکی (م.۹۲۲ق.) عمرو بن لیث ولایت مکه را از خلیفه گرفت و به محمد بن ابوساج واگذار نمود.
[۸] مكي، ابن فهد، غایة المرام، ج۱، ص۴۵۶-۴۵۷.
گزارش تاریخ سیستان در اعطای ولایت سرزمین‌هایی بسیار از بغداد و ایران تا هند و سند و منصب عمل الحرمین به عمرو از سوی خلیفه
[۹] تاریخ سیستان، نویسنده: ناشناخته، ج۱، ص۲۳۴-۲۳۵.
این نظر را تأیید می‌کند.
به نظر می‌رسد امارت وی بر راه‌های حج، ولایت عقد و شرف بوده نه ولایت مستقیم؛ یعنی از طریق عمرو بن لیث این منصب را عهده‌دار بوده است. محمد بن ابوساج تا ۲۶۹ق. قبایل بدوی را که در مسیر کاروان‌های حاجیان راهزنی می‌کردند، سرکوب نمود و رَحبه و قِرقِیسیا را تصرف کرد و عامل انبار و راه فرات شد.
[۱۰] الکامل، علی بن ابی الکرم، ابن اثیر، ج۷، ص۳۳۳.    
[۱۱] ابو جعفر طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۹، ص۵۴۹.    
[۱۲] ابو جعفر طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۹، ص ۵۵۳.    
[۱۳] ابو جعفر طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۹، ص ۵۹۰.    
[۱۴] ابو جعفر طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۹، ص ۶۱۲- ۶۱۳.    
[۱۵] ابو جعفر طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۹، ص ۶۲۱.    
[۱۶] ابو جعفر طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۹، ص ۶۲۸.    


با کمک خُمارویه بن طولون حاکم مصر، بر جزیره از شهرهای عراق و موصل تسلط یافت.
[۱۷] ازدي، يزيد بن محمد، تاریخ موصل، ج۲، ص۱۲۱.
[۱۸] ابن‌خلدون، تاریخ ابن خلدون، ج۳، ص۴۱۵.    
[۱۹] ابن کثیر، اسماعیل، البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۵۱.    
اندکی بعد، دچار اختلاف شدند و در ۲۷۵ق. در نبرد میان آن دو، محمد شکست خورد.
[۲۰] مسکویه، ابوعلی، تجارب الامم، ج۴، ص۴۸۳.    
[۲۱] علی بن ابی الکرم، الکامل، ج۷، ص۴۲۸.    
در ۲۷۶ق. محمد بن ابوساج برای سرکوب علویان از معتمد عباسی فرمان یافت و راهی آن جا شد.
[۲۲] ابو جعفر طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۱۰، ص۱۶.    
همچنین او به حکمرانی آذربایجان دست یافت.
[۲۳] ابن کثیر، اسماعیل، البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۵۶.    
سپس بر عبدالله بن حسن همدانی، حاکم مراغه که سر به شورش برداشته بود، چیره شد و تا ۲۸۰ق. آذربایجان و اران را به تصرف خود درآورد.
[۲۴] علی بن ابی الکرم، الکامل، ج۷، ص۴۹۱.    
[۲۵] بردی یوسف بن تغری، النجوم الزاهره، ج۳، ص۱۱۶.    
او در ۲۸۵ق. از فرمان خلیفه سر باززد و به نام افشین (لقب پادشاهان اسروشنه) در آذربایجان ادعای استقلال کرد.
[۲۶] علی بن ابی الکرم، الکامل، ج۷، ص۴۹۱.    
در گزارشی دیگر آمده است که در ۲۸۸ق. که هارون بن محمد هاشمی امیر حاج بود، محمد بن ابوساج فرماندهی راه‌ها و منزلگاه‌ها را بر عهده داشت و پس از موسم حج، سپاه خود را به سوی جده رهسپار کرد.
[۲۷] فأسي، محمد، العقد الثمین، ج۲، ص۳۳۲.


در سال ۲۸۸ق. وبا آذربایجان را فراگرفت
[۲۸] علی بن ابی الکرم، الکامل، ج۷، ص۵۰۹.    
[۲۹] ازدي، يزيد بن محمد، تاریخ الموصل، ج۲، ص۱۶۰.
و محمد بن ابوساج و ۷۰۰ تن از یارانش را به کام مرگ فرستاد.
[۳۰] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۱، ص۳۳.    
[۳۱] ازدي، يزيد بن محمد، تاریخ الموصل، ج۲، ص۱۶۰.
پس از او فرزندش دیوداد به حکمرانی آذربایجان برگزیده شد؛ اما عمویش ابوالقاسم یوسف بن ابوساج (حک:۲۵۰-۳۱۵ق.) با او مخالفت کرد و به جنگش برخاست و شکستش داد و به حکومت رسید. دیوداد ناچار شد به بغداد برود. او بعدها به خدمت حامد بن عباس، وزیر مقتدر عباسی، درآمد.
[۳۲] ابو جعفر طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۱۰، ص۸۴.    
[۳۳] مسکویه، ابوعلی، تجارب الامم، ج۵، ص۱۷.    
[۳۴] مسکویه، ابوعلی، تجارب الامم، ج۵، ص ۱۲۹.    


۱. ↑ ابن فهد، عمر بن محمد، اتحاف الوری، ج۲، ص۳۵۵.
۲. ↑ ابن‌خلدون، تاریخ ابن خلدون، ج۳، ص۴۲۷.    
۳. ↑ ابو جعفر طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۹، ص۵۴۹.    
۴. ↑ فأسي، محمد، العقد الثمین، ج۲، ص۱۸۰.
۵. ↑ مكي، ابن فهد، غایة المرام، ج۱، ص۴۵۶.
۶. ↑ فأسي، محمد، العقد الثمین، ج۲، ص۳۳۲.
۷. ↑ ابن کثیر، اسماعیل، البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۳۹.    
۸. ↑ مكي، ابن فهد، غایة المرام، ج۱، ص۴۵۶-۴۵۷.
۹. ↑ تاریخ سیستان، نویسنده: ناشناخته، ج۱، ص۲۳۴-۲۳۵.
۱۰. ↑ الکامل، علی بن ابی الکرم، ابن اثیر، ج۷، ص۳۳۳.    
۱۱. ↑ ابو جعفر طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۹، ص۵۴۹.    
۱۲. ↑ ابو جعفر طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۹، ص ۵۵۳.    
۱۳. ↑ ابو جعفر طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۹، ص ۵۹۰.    
۱۴. ↑ ابو جعفر طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۹، ص ۶۱۲- ۶۱۳.    
۱۵. ↑ ابو جعفر طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۹، ص ۶۲۱.    
۱۶. ↑ ابو جعفر طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۹، ص ۶۲۸.    
۱۷. ↑ ازدي، يزيد بن محمد، تاریخ موصل، ج۲، ص۱۲۱.
۱۸. ↑ ابن‌خلدون، تاریخ ابن خلدون، ج۳، ص۴۱۵.    
۱۹. ↑ ابن کثیر، اسماعیل، البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۵۱.    
۲۰. ↑ مسکویه، ابوعلی، تجارب الامم، ج۴، ص۴۸۳.    
۲۱. ↑ علی بن ابی الکرم، الکامل، ج۷، ص۴۲۸.    
۲۲. ↑ ابو جعفر طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۱۰، ص۱۶.    
۲۳. ↑ ابن کثیر، اسماعیل، البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۵۶.    
۲۴. ↑ علی بن ابی الکرم، الکامل، ج۷، ص۴۹۱.    
۲۵. ↑ بردی یوسف بن تغری، النجوم الزاهره، ج۳، ص۱۱۶.    
۲۶. ↑ علی بن ابی الکرم، الکامل، ج۷، ص۴۹۱.    
۲۷. ↑ فأسي، محمد، العقد الثمین، ج۲، ص۳۳۲.
۲۸. ↑ علی بن ابی الکرم، الکامل، ج۷، ص۵۰۹.    
۲۹. ↑ ازدي، يزيد بن محمد، تاریخ الموصل، ج۲، ص۱۶۰.
۳۰. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۱، ص۳۳.    
۳۱. ↑ ازدي، يزيد بن محمد، تاریخ الموصل، ج۲، ص۱۶۰.
۳۲. ↑ ابو جعفر طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۱۰، ص۸۴.    
۳۳. ↑ مسکویه، ابوعلی، تجارب الامم، ج۵، ص۱۷.    
۳۴. ↑ مسکویه، ابوعلی، تجارب الامم، ج۵، ص ۱۲۹.    


حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله «بنی‌ ساج» تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۴/۲۹.    


رده‌های این صفحه : بنی ساج | تراجم | خاندان های ایرانی | درگذشتگان سده 4 (قمری) | راهداران حرمین | صاحبان مناصب حج | مناصب حج
جعبه ابزار