محل دفن امام علی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شیعیان اتفاق نظر دارند که مرقد مطهر امیرمؤمنان
حضرت علی بن ابی‌طالب (علیه‌السّلام) در
نجف اشرف است، همان جایی‌که امروزه شیعیان سراسر عالم اسلامی، به زیارت آرامگاه شریف او می‌آیند و محل رفت و شد عاشقان اوست. در اینجا دیدگاه‌های شیعیان و
اهل‌سنت را آورده و بررسی می‌کنیم.
امام علی (علیه‌السّلام) در سال چهلم هجری به
شهادت رسید،
امام حسن و
امام حسین (علیهما‌السّلام) با تنی چند از اصحاب خاص آن حضرت، شبانه بدن مطهرش را
دفن کردند که به جز از همان چند نفر و فرزندانش تا زوال
حکومت امویان و ظهور عباسیان در صحنه سیاسی
جهان اسلام کسی دیگر از قبر ناپیدای آن حضرت اطلاعی نداشتند.
در اینکه بدن مطهر آنحضرت در کجا دفن شده بین
اهل‌سنت اختلاف شدید است، اما در میان
شیعه هیچگونه اختلافی نیست. در راستای اثبات هر دو دیدگاه، نظر عده‌ای از بزرگان فریقین را یادآور می‌شویم.
شیعیان اتفاق نظر دارند که مرقد مطهر امیرمؤمنان حضرت علی بن ابی‌طالب (علیه‌السّلام) در
نجف اشرف است، همان جایی که امروزه شیعیان سراسر عالم اسلامی، به زیارت آرامگاه شریف او می‌آیند و محل رفت و شد عاشقان اوست. در این مورد به صراحت کلام برخی از بزرگان اشاره می‌کنیم.
شیخ مفید در
الارشاد می‌گوید: وتولی غسله وتکفینه ابناه الحسن والحسین (علیهما‌السّلام) بامره، وحملاه الی الغری من نجف الکوفة، فدفناه هناک وعفیا موضع قبره، بوصیة کانت منه الیهما فی ذلک، لما کان یعلمه (علیه‌السّلام) من دولة بنی امیة من بعده، واعتقادهم فی عداوته، وما ینتهون الیه بسوء النیات فیه من قبیح الفعال والمقال بما تمکنوا من ذلک.
به فرمان امیرمؤمنان، امام حسن و امام حسین دو پسر آن حضرت،
غسل و
تکفین او را به عهده گرفتند و بدنش را به «غری» در نجف کوفه انتقال دادند و در آنجا به خاک سپردند و جای قبرش را طبق
وصیت خود آن حضرت مخفی کردند. علت مخفی کردن این بود که حضرت می‌دانست دولت
بنی‌امیه که بعد از ایشان روی کار می‌آید، در دشمنی با حضرت اعتقاد دارند و هرچه در توان دارند از دشمنی کوتاهی نخواهند کرد.
ایشان در
کشف الغمه نوشته است: کل الشیعة متفقون علی انه دفن بالغری حیث هو معروف الآن یزار باخبار یروونها عن السلف وفیهم الامام المعصوم.
تمام شیعیان اتفاق دارند که آن حضرت در غری دفن شده و الآن این مساله در میان شیعه معروف است و آن مکان را زیارت می‌کنند، دلیل اتفاق شیعه روایاتی است که از گذشتگان نقل شده و در میان راویان اخبار،
امام معصوم نیز وجود دارد.
حسن دیلمی از علمای
قرن هشتم، سه دلیل برای اثبات این مطلب آورده است: وامّا الدلیل الواضح والبرهان اللاّئح علی انّ قبره الشریف (علیه‌السّلام) بالغری فمن وجوه: الاوّل: تواتر الامامیة الاثنا عشریةیروونه خلفاً عن سلف، الثانی: اجماع الشیعة والاجماع حجة، و (الثالث) ما حصل عنده من الاسرار والآیات وظهور المعجزات.
دلائل ذیل برهان آشکار است بر اینکه قبر شریف امیرمؤمنان در «غری» است:
۱. روایات متواتری که پیروان
مذهب امامیه اثناعشریه از گذشته تا امروز نقل کرده‌اند.
۲.
اجماع شیعه بر این امر و اجماع حجت است.
۳. اسرار، نشانه‌ها و معجزاتی که از مضجع شریف حضرت در همین مکان ظاهر شده است.
علامه مجلسی در ابتدا به اختلاف اقوال مخالفان در محل دفن آن حضرت اشاره کرده و راجع به نظر شیعه در این مساله می‌گوید:
وقد اجمعت الشیعة علی انه (علیه‌السّلام) مدفون بالغری فی الموضع المعروف عند الخاص والعام وهو عندهم من المتواترت رووه خلفا عن سلف الی ائمة الدین (صلوات الله علیهم اجمعین)
شیعیان اجماع دارند که بدن حضرت علی (علیه‌السّلام) در «غری» که جای شناخته شده در نزد خاص و عام است، دفن شده است. و این قول، بین شیعیان متواتر است که از بزرگانشان نقل کرده‌اند و ریشه این سخن به
امامان معصوم (علیهم‌السّلام) می‌رسد.
صاحب
اعیان الشیعه، بعد از اینکه نظر شیخ مفید را که می‌گوید: «والاصح ان قبره هو الموضع الذی یتبرک به ویزار» نقل کرده؛ می‌نویسد:
اقول: وهذا مما لا شبهة فیه ولا ریب لان اولاده وذریته وشیعتهم کانوا یزورونه فی هذا الموضع واعرف الناس بقبر المیت اهله واتباعه وعلیه جمیع الشیعة وائمة اهل البیت وجمیع المسلمین الا من شذ.
دیدگاه صحیح این است که قبر آن حضرت در این همین مکانی است که الآن مورد تبرک و زیارت عاشقان اوست، زیرا بدون تردید فرزندان، وابستگان و شیعیانش که از بقیه مردم به قبر او آگاه‌تراند؛ حضرت را در همین‌جا زیارت می‌کنند و این نظر کل شیعه و بزرگان اهل بیت و مسلمین است، مگر عده‌ای کم‌عقیده.
دیدگاه شیعه را در مورد قبر مطهر امیرمؤمنان، می‌توان از منظر روایات و گفتار بزرگان اهل سنت اثبات کرد.
۱. خبر دادن رسول خدا از محل دفن حضرت علی (علیه‌السّلام).
مرحوم سید بن طاوس می‌گوید: در کتاب
حسن بن
حسین بن طحال مقدادی دیدم که به روایت
ابن‌عباس، رسول خدا به
امام علی (علیه‌السّلام) فرمود: تو در
کوفه دفن می‌شوی:
عَنِ ابن‌عَبَّاسٍ اَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) قَالَ لِعَلِیٍّ (علیه‌السّلام) یَا عَلِیُّ اِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ عَرَضَ مَوَدَّتَنَا اَهْلَ الْبَیْتِ عَلَی السَّمَاوَاتِ وَالْاَرْضِ فَاَوَّلُ مَنْ اَجَابَ مِنْهَا السَّمَاءُ السَّابِعَةُ فَزَیَّنَهَا بِالْعَرْشِ وَالْکُرْسِیِّ ثُمَّ السَّمَاءُ الرَّابِعَةُ فَزَیَّنَهَا بِالْبَیْتِ الْمَعْمُورِ ثُمَّ السَّمَاءُ الدُّنْیَا فَزَیَّنَهَا بِالنُّجُومِ ثُمَّ اَرْضُ الْحِجَازِ فَشَرَّفَهَا بِالْبَیْتِ الْحَرَامِ ثُمَّ اَرْضُ الشَّامِ فَزَیَّنَهَا بِبَیْتِ الْمَقْدِسِ ثُمَّ اَرْضُ طَیْبَةَ فَشَرَّفَهَا بِقَبْرِی ثُمَّ اَرْضُ کُوفَانَفَشَرَّفَهَا بِقَبْرِکَ یَا عَلِیُّ فَقَالَ لَهُ یَا رَسُولَ اللَّهِ اَ قَبْرِی بِکُوفَانِ الْعِرَاقِ فَقَالَ نَعَمْ یَا عَلِیُّ تُقْبَرُ بِظَاهِرِهَا قَتْلًا بَیْنَ الْغَرِیَّیْنِ وَالذَّکَوَاتِ الْبِیضِ یَقْتُلُکَ شَقِیُّ هَذِهِ الْاُمَّةِ عَبْدُ
الرَّحْمَنِ بْنُ مُلْجَمٍ فَوَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ نَبِیّاً مَا عَاقِرُ نَاقَةِ صَالِحٍ عِنْدَ اللَّهِ بِاَعْظَمَ عِقَاباً مِنْهُ یَا عَلِیُّ یَنْصُرُکَ مِنَ الْعِرَاقِ مِائَةُ اَلْفِ سَیْف.
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) فرمود: یا علی! خداوند عالمیان، محبّت ما اهل بیت را بر آسمان‌ها و زمین عرضه کرد، پس اوّل چیزی که قبول کرد و اجابت نمود آسمان هفتم بود، پس خداوند آن را به
عرش و کرسی مزیّن ساخت، بعد از آن آسمان چهارم قبول کرد، پس آن‌را به
بیت‌المعمور مزیّن ساخت، پس آسمان دنیا قبول کرد، پس مزیّن ساخت آن را به ستارگان. بعد از آن زمین
حجاز اجابت نمود، حق تعالی آن را مشرّف ساخت به خانه با حرمت و عزّت، یعنی
کعبه معظّمه، بعد از آن زمین شام قبول کرد، پس او را زینت داد به
بیت المقدس، بعد از آن زمین
مدینه مشرّفه قبول کرد، پس آن را شرف و منزلت کرامت کرد به قبر من، بعد از آن زمین کوفه قبول کرد، و حق- سبحانه و تعالی- آن را مشرّف ساخت به قبر تو یا علی! حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) فرمود: یا رسول اللَّه! من در کوفه عراق مدفون خواهم شد؟ حضرت فرمودند که بلی، یا علی! شهید خواهی شد و مدفون خواهی شد در صحرای پشت کوفه میان غریین- که تفسیرش گذشت- و ذکوات بیض (مکانی در نجف)، و تو را خواهند کشت بدبخت‌ترین این امّت،
عبدالرّحمن بن ملجم. به حقّ آن خداوندی که مرا به راستی برای هدایت خلق فرستاده که پی‌کننده
ناقه صالح عذابش از او بدتر و عظیم‌تر نیست. یا علی! تو را یاری و نصرت خواهد کرد از عراق صد هزار شمشیر.
سید بن طاوس در پایان می‌فرماید: و هذا خبر حسن کاف فی هذا الموضع ناطق بالحجة و البرهان.
این حدیث حسن است که برای اثبات این مدعا کافی و حجت و برهان قطعی است.
۲. خبر دادن علی (علیه‌السّلام) از جایگاه قبرش:
حَدَّثَنَا سَلَامَةُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ الْمُؤَدِّبُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ اَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ زَیْدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ اَسْبَاطٍ عَنْ اَحْمَدَ بْنِ حَبَّابٍ قَالَ نَظَرَ اَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ اِلَی ظَهْرِ الْکُوفَةِ فَقَالَ مَا اَحْسَنَ ظَهْرَکِ وَ اَطْیَبَ قَعْرَکِ اللَّهُمَّ اجْعَلْ قَبْرِی بِهَا.
احمد بن حباب می‌گوید: حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) به نجف اشرف نظر کردند و فرمودند که چه خوش آینده است دیدار تو و چه خوش بوست قعر تو! خداوندا! قبر مرا در این زمین قرار ده.
در این قسمت از
ائمه معصومین (علیهم‌السّلام) روایات فراوان وارد شده است که برخی از آنها ذکر می‌شود.
ابن‌قولویه و شیخ مفید از امام حسین (علیه‌السّلام) نقل کرده‌اند که آن حضرت تصریح کرده‌اند که امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) را در منطقه غری دفن نموده‌اند:
حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ اَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ اَبِی عُمَیْرٍ عَنِ الْحُسَیْنِ الْخَلَّالِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ: قُلْتُ لِلْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ علیهما السلام: اَیْنَ دَفَنْتُمْ اَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام؟ قَالَ: خَرَجْنَا بِهِ لَیْلًا حَتَّی مَرَرْنَا عَلَی مَسْجِدِ الْاَشْعَثِ حَتَّی خَرَجْنَا اِلَی ظَهْرِ نَاحِیَةِ الْغَرِی.
از حضرت امام حسین (علیه‌السّلام) سؤال کردیم که حضرت امیر را در کجا دفن کردید؟ فرمود: شب آن حضرت را بیرون بردیم و از مسجد اشعث گذشتیم و در بیرون کوفه به طرف غری دفن کردیم.
ابوالفرج اصفهانی از علمای اهل سنت، با سند دیگر همین روایت را از امام حسن (علیه‌السّلام) نقل کرده است:
حدثنی احمد بن سعید، قال حدثنا یحیی بن الحسن العلوی، قال: حدثنا یعقوب بن زید، قال: حدثنی ابن‌ابی عمیر، عن الحسن بن علی الخلال، عن جده، قال: قلت للحسن بن علی: این دفنتم امیر المؤمنین؟ قال: خرجنا به لیلاً من منزله حتی مررنا به علی مسجد الاشعث، حتی خرجنا به الی الظهر بجنب الغری.
از حضرت امام حسن (علیه‌السّلام) سؤال کردیم که حضرت امیر را در کجا دفن کردید؟ فرمود: شبانه آن حضرت را بیرون بردیم و از مسجد اشعث گذشتیم و در بیرون کوفه به طرف غری دفن کردیم.
ابن‌ابی‌الحدید، به نقل از ابوالفرج به جای اسم مبارک امام حسن، نام امام حسین (علیهما‌السّلام) ذکر شده ولی سند و متن روایت یکی است. سپس می‌گوید:
قلت: وهذه الروایة هی الحق وعلیها العمل؛ وقد قلنا فیما تقدم ان ابناء الناس اعرف بقبور آبائهم من غیرهم من الاجانب، وهذا القبر الذی بالغری، هو الذی کان بنو علی یزورونه قدیماً وحدیثاً؛ ویقولون: هذا قبر ابینا، لا یشک احد فی ذلک من الشیعة، ولا من غیرهم؛ اعنی بنی علی من ظهر الحسن والحسین وغیرهما من سلالته، المتقدمین منهم والمتاخرین، ما زاروا ولا وقفوا الا علی هذا القبر بعینه.
این روایت حق است و باید طبق آن عمل کرد. پیش از این گفتیم که پسران شخص نسبت به دیگران به محل دفن پدرانشان آگاه‌تراند. و این قبری که در «غری» است، همان را فرزندان علی از گذشته تاکنون
زیارت می‌کنند و می‌گویند: این قبر پدر ما است و در این هیچ یکی از شیعیان و غیر آنها یعنی کسانی که از نسل حسن و حسین‌اند شکی ندارند و فقط همین قبر را زیارت کردند و جای دیگر توقف نکردند.
حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ الْهَاشِمِیُّ بِالْکُوفَةِ قَالَ حَدَّثَنَا فُرَاتُ بْنُ اِبْرَاهِیمَ بْنِ فُرَاتٍ الْکُوفِیُّ قَالَ حَدَّثَنِی عَلِیُّ بْنُ حَامِدٍ الْوَرَّاقُ قَالَ حَدَّثَنَا اَبُو السَّرِیِّ اِسْمَاعِیلُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ قُدَامَةَ الْمَرْوَزِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا اَحْمَدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ نَاصِحٍ قَالَ حَدَّثَنِی جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْاَرْمَنِیُّ عَنْ مُوسَی بْنِ سِنَانٍ الْجُرْجَانِیِّ عَنْ اَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ الْمُقْرِی عَنْ اُمِّ کُلْثُومٍ بِنْتِ عَلِیٍّ (علیه‌السّلام) قَالَتْ آخِرُ عَهْدِ اَبِی اِلَی اَخَوَیَّ (علیه‌السّلام) اَنْ قَالَ یَا بَنِیَّ اِنْ اَنَا مِتُّ فَغَسِّلَانِی ثُمَّ نَشِّفَانِی بِالْبُرْدَةِ الَّتِی نَشَّفْتُمْ بِهَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) وَفَاطِمَةَ (علیه‌السّلام) ثُمَّ حَنِّطَانِی وَسَجِّیَانِی عَلَی سَرِیرِی ثُمَّ انْتَظِرَا حَتَّی اِذَا ارْتَفَعَ لَکُمَا مُقَدَّمُ السَّرِیرِ فَاحْمِلَا مُؤَخَّرَهُ قَالَتْ فَخَرَجْتُ اُشَیِّعُ جِنَازَةَ اَبِی حَتَّی اِذَا کُنَّا بِظَهْرِ الْغَرِیِّ رَکَزَ الْمُقَدَّمُ فَوَضَعنا الْمُؤَخَّرَ- ثُمَّ بَرَزَ الْحَسَنُ بِالْبُرْدَةِ الَّتِی نُشِّفَ بِهَا رَسُولُ اللَّهِ وَفَاطِمَةُ فَنَشَّفَ بِهَا اَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه‌السّلام) ثُمَّ اَخَذَ الْمِعْوَلَ فَضَرَبَ ضَرْبَةً- فَانْشَقَّ الْقَبْرُ عَنْ ضَرِیحٍ فَاِذَا هُوَ بِسَاجَةٍ مَکْتُوبٍ عَلَیْهَا- بِسْمِ اللَّهِ
الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ هَذَا قَبْرٌ ادَّخَرَهُ نُوحٌ النَّبِیُّ لِعَلِیٍّ وَصِیِّ مُحَمَّدٍ قَبْلَ الطُّوفَانِ بِسَبْعِمِائَةِ عَامٍ قَالَتْ اُمُّ کُلْثُومٍ فَانْشَقَّ الْقَبْرُ فَلَا اَدْرِی اَ غَارَ سَیِّدِی فِی الْاَرْضِ اَمْ اُسْرِیَ بِهِ اِلَی السَّمَاءِ اِذْ سَمِعْتُ نَاطِقاً لَنَا بِالتَّعْزِیَةِ اَحْسَنَ اللَّهُ لَکُمُ الْعَزَاءَ فِی سَیِّدِکُمْ وَحُجَّةِ اللَّهِ عَلَی خَلْقِهِ.
امّ‌کلثوم، دختر حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام)، گفت: آخر سخنی که پدرم به برادرانم، حضرت امام حسن و امام حسین (علیه‌السّلام)، گفت، این بود که ای فرزندان! چون من از دنیا رحلت نمایم مرا غسل دهید و جسد مرا خشک کنید از برد یمنی که رسول خدا و
فاطمه (سلام‌الله‌علیها) را از آن خشک کردید و مرا در
تابوت گذاشته چیزی بر من بپوشانید، پس نظر کنید هر گاه پیش تابوت بلند شود عقب آن را بردارید. امّ‌کلثوم گوید: بیرون آمدم که تشییع جنازه پدر خود کنم، چون به نجف اشرف رسیدیم، طرف سر تابوت میل به زمین کرد، پس عقب تابوت را بر زمین گذاشتند، حضرت امام حسن (علیه‌السّلام) کلنگی گرفتند و به ضرب اوّل قبر کنده شده‌ای پیدا شد و در آنجا تخته بود و بر آن دو سطر به خطّ سریانی نوشته بود: بِسْمِ اللَّهِ
الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ این قبریست که نوح پیغمبر برای علی، وصیّ محمّد (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، پیش از طوفان به هفتصد سال آماده کرده است. امّ‌کلثوم می‌گوید که چون قبر را درست کردند قبر شکافته شد، ندانستیم که آن حضرت در زمین غایب شد یا به آسمان بردند. آنگاه شنیدیم که هاتفی ما را تعزیه داد و گفت: خدا شما را در مصیبت سیّد و بزرگ شما و حجّت خداوند عالمیان بر خلایق، صبر نیکو کرامت فرماید.
ابوحمزه ثمالی می‌گوید: زمانی که
امام سجاد به کوفه آمد از آن حضرت سؤال کردم:
یَا ابن‌رَسُولِ اللَّهِ مَا اَقْدَمَکَ اِلَیْنَا؟ قَالَ: مَا رَاَیْتَ وَلَوْ عَلِمَ النَّاسُ مَا فِیهِ مِنَ الْفَضْلِ لَاَتَوْهُ وَلَوْ حَبْواً هَلْ لَکَ اَنْ تَزُورَ مَعِی قَبْرَ جَدِّی عَلِیِّ بْنِ اَبِی طَالِبٍ (علیه‌السّلام) قُلْتُ اَجَلْ فَسِرْتُ فِی ظِلِّ نَاقَتِهِ یُحَدِّثُنِی حَتَّی اَتَیْنَا الْغَرِیَّیْنِ وَهِیَ بُقْعَةٌ بَیْضَاءُ تَلْمَعُ نُوراً فَنَزَلَ عَنْ نَاقَتِهِ وَمَرَّغَ خَدَّیْهِ عَلَیْهَا وَقَالَ یَا اَبَا حَمْزَةَ هَذَا قَبْرُ جَدِّی عَلِیِّ بْنِ اَبِی طَالِبٍ (علیه‌السّلام) ثُمَّ زَارَهُ بِزِیَارَةٍ اَوَّلُهَا- السَّلَامُ عَلَی اسْمِ اللَّهِ الرَّضِیِّ وَنُورِ وَجْهِهِ الْمُضِی ءِ ثُمَّ وَدَّعَهُ وَمَضَی اِلَی الْمَدِینَةِ وَرَجَعْتُ اَنَا اِلَی الْکُوفَة.
ای فرزند رسول خدا چه باعث شد که شما به این شهر تشریف آوردید؟ حضرت فرمود: باعث همین بود که دیدی- یعنی نماز در مسجد کوفه، بعد از آن حضرت فرمودند: اگر مردم بدانند فضیلت این مسجد و عبادت در آن را هر آینه از اطراف عالم به سوی این مسجد بشتابند اگرچه به چهار دست و پا باشد یا اگرچه به طریق اطفال به نشستگاه خود را بر زمین کشند و آیند. بعد از آن فرمود که می‌خواهی که با من زیارت جدّم علیّ بن ابی‌طالب به جا آوری؟ گفتم: بلی. پس من در رکاب همایون آن حضرت می‌رفتم و آن حضرت احادیث برایم نقل می‌فرمودند و سخن می‌گفتند تا آنکه رسیدیم بغریین- یعنی صحرای نجف- به زمین سفیدی که نور از آن می‌تافت. آن حضرت از شتر به زیر آمدند و دو طرف روی مبارک خود را بر آن زمین سودند و فرمودند: یا با حمزه! این قبر جدّم علیّ بن ابی‌طالب است. بعد از آن زیارت فرمودند به زیارتی که اوّلش اینست: السّلام علی اسم اللَّه الرّضی و نور وجهه المضی ء، بعد از آن وداع فرمودند و به جانب مدینه روانه شدند و من به طرف کوفه برگشتم.
شیخ مفید و سید بن طاوس نقل کرده‌اند:
وَرَوَی مُحَمَّدُ بْنُ عَمَّارٍ قَالَ حَدَّثَنِی اَبِی عَنْ جَابِرِ بْنِ یزیَد قَالَ سَاَلْتُ اَبَا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ الْبَاقِرَ (علیه‌السّلام) اَیْنَ دُفِنَ اَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ؟ قَالَ: دُفِنَ بِنَاحِیَةِ الْغَرِیَّیْنِ وَدُفِنَ قَبْلَ طُلُوعِ الْفَجْرِ وَدَخَلَ قَبْرَهُ الْحَسَنُ وَالْحُسَیْنُ وَمُحَمَّدٌ بَنُو عَلِیٍّ (علیه‌السّلام) وَعَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَر.
جابر بن یزید می‌گوید: از امام باقر (علیه‌السّلام) پرسیدم امیرالمؤمنین در کجا دفن شد؟ فرمودند: در طرف غریین قبل از طلوع صبح و حضرت امام حسن و امام حسین (صلوات‌اللَّه‌علیهما) و
محمّد بن حنفیّه و
عبداللّه بن جعفر داخل قبرش شدند.
کلینی با سند صحیح نقل می‌کند:
عَنْ عِدَّةٍ مِنْ اَصْحَابِنَا عَنْ اَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ کُنْتُ اَنَا وَعَامِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ
خُزَاعَةَ الْاَزْدِیُّ عِنْدَ اَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه‌السّلام) قَالَ: فَقَالَ لَهُ عَامِرٌ: جُعِلْتُ فِدَاکَ اِنَّ النَّاسَ یَزْعُمُونَ اَنَّ اَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه‌السّلام) دُفِنَ بِالرَّحْبَةِ قَالَ: لَا. قَالَ: فَاَیْنَ دُفِنَ؟ قَالَ: اِنَّهُ لَمَّا مَاتَ احْتَمَلَهُ الْحَسَنُ فَاَتَی بِهِ ظَهْرَ الْکُوفَةِ قَرِیباً مِنَ النَّجَفِ یَسْرَةً عَنِ الْغَرِیِّ یَمْنَةً عَنِ الْحِیرَةِ فَدَفَنَهُ بَیْنَ ذَکَوَاتٍ بِیضٍ فَلَمَّا کَانَ بَعْدَ اَیَّامِ ذَهَبْتُ اِلَی الْمَوْضِعِ فَتَوَهَّمْتُ مَوْضِعاً مِنْهُ ثُمَّ اَتَیْتُهُ فَاَخْبَرْتُهُ فَقَالَ لِی اَصَبْتَ
رَحِمَکَ اللَّهُ ثَلَاثَ مَرَّات.
صفوان شتربان گفت من و
عامر بن
عبداللّه بن خزاعه نزد حضرت امام جعفر صادق (علیه‌السّلام) بودیم. عامر عرض کرد: فدایت شوم! مردم می‌گویند: حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) در رحبه کوفه مدفونند. فرمودند که نه. من گفتم: در کجا مدفونند؟ فرمودند: چون آن حضرت وفات یافتند، حضرت امام حسن (علیه‌السّلام) ایشان را برداشت و آورد به پشت کوفه، به طرف چپ غری و به طرف راست حیره، در میان تلکهای سفید دفن کرد. صفوان گفت: بعد از چندگاه رفتم و تفحّص کردم، یک موضعی را گمان کردم و زیارت کردم و چون به خدمت حضرت آمدم عرض کردم. حضرت فرمودند که درست دیده‌ای خدا ترا
رحمت کند! سه مرتبه این عبارت را فرمودند.
سید بن طاووس می‌نویسد:
قَرَاْتُ بِخَطِّ السَّیِّدِ الشَّرِیفِ اَبِی یَعْلَی الْجَعْفَرِیِّ صِهْرِ الشَّیْخِ الْمُفِیدِ فِی کِتَابِهِ مَاصُورَتُهُ وَرَوَی اَصْحَابُنَا عَنْ اَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ قَالَ کَتَبْتُ اِلَی اَبِی الْحَسَنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ (علیه‌السّلام) اَنَّ اَصْحَابَنَا قَدِ اخْتَلَفُوا فِی زِیَارَةِ قَبْرِ اَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه‌السّلام) فَقَالَ بَعْضُهُمْ بِالرَّحَبَةِ وَقَالَ بَعْضُهُمْ بِالرَّیِّ فَکَتَبَ زُرْهُ بِالْغَرِی.
سید بن طاوس می‌گوید: در کتاب ابی‌یعلی جعفری (داماد
شیخ مفید) این روایت را خواندم که
ایوب بن نوح می‌گوید: عریضه‌ای خدمت
حضرت امام موسی کاظم (علیه‌السّلام) نوشتم که اصحاب ما در موضع قبر حضرت امیرالمؤمنین اختلاف دارند، بعضی می‌گویند در رحبه کوفه است و بعضی می‌گویند در غری است. حضرت نوشتند: در غری آن حضرت را زیارت کن.
ابن‌قولویه با سند صحیح روایت کرده است:
حَدَّثَنِی اَبِی عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ اَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ اَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ اَبِی نَصْرٍ قَالَ سَاَلْتُ الرِّضَا (علیه‌السّلام) فَقُلْتُ اَیْنَ مَوْضِعُ قَبْرِ اَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه‌السّلام) فَقَالَ الْغَرِیُّ فَقُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ اِنَّ بَعْضَ النَّاسِ یَقُولُونَ دُفِنَ فِی الرَّحْبَةِ قَالَ لَا وَ لَکِنْ بَعْضُ النَّاسِ یَقُولُ دُفِنَ بِالْمَسْجِد.
احمد بن محمّد بن ابی‌نصر می‌گوید: از
حضرت رضا (علیه‌السّلام) پرسیدم: جای قبر امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) کجا است؟ حضرت فرمودند: غریّ. محضرش عرضه داشتم: فدایت شوم برخی می‌گویند آن حضرت در رحبه دفن شده‌اند؟ حضرت فرمودند: خیر ولی پاره‌ای معتقدند که آن جناب در مسجد دفن گردیده است.
طبق این روایات مشخص شد که مضجع شریف امیرمؤمنان علی بن ابی‌طالب (علیه‌السّلام) در
نجف اشرف قرار دارد که در تعبیر روایات، واژه «غری» به این مکان مقدس اطلاق شده است و این مکان دقیقاً همان جایی است که فعلاً قبر حضرت در آنجا واقع شده و نظر شیعیان بر گرفته از همین روایات صحیح است.
در میان اهل سنت درباره محل دفن حضرت اختلاف اقوال بسیار در کتاب‌هایشان نقل شده است:
۱. زاویه مسجد کوفه.
۲. رحبه کوفه.
۳. قصر الاماره در کوفه.
۴.
قبرستان بقیع.
۵. برخی به اهل عراق نسبت داده‌اند که حضرت در آسمان بالای ابرها رفت.
۶. جمعی از
قبیله طی، تابوت حضرت را یافتند و دفن کردند که محل آن معلوم نیست. به گفته ابن‌ابی‌الحدید این اعتقاد بنی‌امیه و پیروانشان است.
۷. نجف، بارگاه ملکوتی حضرت که محل زیارت عاشقان است.
عاصمی مکی شافعی، تقریباً بیشترین اقوال را آورده و در پایان تصریح می‌کند صحیح‌ترین قول این است که حضرت در قصرالاماره در کوفه دفن شده است:
وقد اختلف فی قبره فقیل فی زاویة الجامع بالکوفة وقیل بالرحبة من الکوفة وقیل بقصر الامارة منها وقیل بنجف الحیرة فی المشهد الذی یزار به الیوم واصح ما قیل انه مدفون بقصر الامارة بالکوفة.
ابن‌سمعون بغدادی، علاوه بر نقل بعضی اقوال، می‌نویسد بعضی گفته، آن حضرت در بقیع دفن شده است: وقیل بالبقیع وهو بعید.
بعضی محل دفن را در بقیع گفته‌اند که این قول بعید است.
ابن‌ابی‌الحدید قول ششم را اینگونه نقل کرده است: واختلفت الاراجیف فی صبیحة ذلک الیوم اختلافاً شدیداً، وافترقت الاقوال فی موضع قبره الشریف وتشعبت، وادعی قوم ان جماعة من طیئ وقعوا علی جملٍ فی تلک اللیلة، وقد اضله اصحابهم ببلادهم، وعلیه صندوق، فظنوا فیه مالاً، فلما راوا ما فیه خافوا ان یطلبوا به، فدفنوا الصندوق بما فیه، ونحروا البعیر واکلوه، وشاع ذلک فی بنی امیة وشیعتهم، واعتقدوه حقاً.
خبرهای دروغ و گوناگون در صبح آن روز که اختلاف شدیدی با یکدیگر داشتند، شایع شد، و دیدگاه‌های مختلف در محل قبر شریف حضرت ظهور کرد. گروهی ادعا کردند که جماعتی از قبیله طی بر شتری دست یافتند که بالای آن صندوقی بود و این شتر را صاحبانش در شهرشان گم کرده بودند. آنها خیال کردند در میان صندوق مالی است اما هنگامی که آن را دیدند و ترسیدند از این که آن را صاحبانش طلب کند، صندوق را با محتوایش دفن کردند و خود شتر را نحر کرده و گوشتش را خوردند و این قضیه در میان بنی‌امیه و پیروانشان مشهور شد و
اعتقاد داشتند که سخن درست همان است.
ابن‌حجر و
سیوطی درباره قول پنجم می‌نویسند: واخرج ابن‌عساکر انه لما قتل حملوه لیدفنوه مع رسول الله صلی الله علیه وسلم فبینما هم فی مسیرهم لیلا اذ ند الجمل الذی علیه فلم یدر این ذهب ولم یقدر علیه فلذلک یقول اهل العراق هو فی السحاب.
چون علی (علیه‌السّلام) کشته شد بدن او را برداشتند تا در کنار قبر رسول خدا
دفن کنند. شبانه در مسیر راه شتر حامل تابوت رم کرد و فرار نمود و آنها ندانستند که به کجا رفت و نتوانستند آن را پیدا نمایند به همین جهت اهل عراق می‌گویند: بدن آنحضرت در بالای ابر (سحاب) است.
اما بیشتر آنها می‌گویند: قول صحیح این است که حضرت در قصر اماره در کوفه مدفون است: واصح ما قیل انه مدفون بقصر الامارة بالکوفة.
منابع ذیل نیز این قول را صحیح دانسته‌اند.
ابن‌خلکان هم همین قول را صحیح می‌داند اما دوباره با جمله «والله اعلم» می‌فهماند که به آن یقین ندارد: واصح ما قیل فیه انه مدفون بقصر الامارة بالکوفة والله اعلم.
در میان بزرگان اهل سنت عده‌ای هستند که نظرشان در محل دفن حضرت، موافق با نظر شیعه است.
یعقوبی از مورخان اهل سنت درباره محل دفن حضرت می‌نویسد: وغسله الحسن ابنه بیده وصلی علیه وکبر علیه سبعا وقال اما انه لا یکبر علی احد بعده ودفن بالکوفة فی موضع یقال له الغریوکانت خلافته اربع سنین وعشرة اشهر.
حضرت علی را پسرش حسن با دست خود غسل داد و بر او نماز گزارد و در نماز هفت مرتبه تکبیر گفت و فرمود: آگاه باشید بر هیچ کسی بعد از پدرم هفت تکبیر گفته نخواهد شد. او در کوفه در محلی که آن را «غری» می‌گویند دفن شد و خلافت او چهار سال و ده ماه بود.
ابن‌حزم اندلسی می‌نویسد:
وقتل، رضی الله عنه، غیلة وهو داخل المسجد لصلاة الصبح، ضربه عبد
الرحمن بن ملجم المرادی- من الخوارج- ضربة مات منها بعد ثلاثة ایام. وقبره بالغری عند الکوفة.
ابوالفرج در کتاب
المنتظم در شرح حال محمد بن علی بن میمون بن محمد،
ابوالغنائم نرسی می‌نویسد:
انبانا شیخنا ابو بکر بن عبد الباقی، قال: سمعت ابا الغنائم ابن‌النرسی یقول: ما بالکوفة احد من اهل السنة والحدیث الا انا، وکان یقول: توفی بالکوفة ثلثمائة وثلاثة عشر رجلاً من الصحابة لا یتبین قبراحد منهم الاَ قبر علی علیه السلام، وقال: جاء جعفر بن محمد، ومحمد بن علی بن الحسین فزارا الموضع من قبر امیرالمؤمنین علی ولم یکن اذ ذاک القبر، وما کان الاَ الارض حتی جاء محمد بن الداعی واظهر القبر.
استاد ما
ابوبکر بن عبدالباقی می‌گفت که از ابی‌الغنائم شنیدم که می‌گفت در میان اهل سنّه در کوفه محدّثی مثل من نیست و می‌گفت در کوفه سیصد و سیزده نفر از اصحاب رسول (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) مدفون شدند که قبر هیچ کس معلوم نیست مگر قبر علی بن ابی‌طالب و
حضرت امام محمّدباقر و امام جعفر صادق (علیه‌السّلام) به زیارت آن حضرت آمدند و همین موضع را زیارت کردند و در آن وقت علامت قبری نبود تا آنکه
محمّد بن زید صاحب خروج آمد و قبر را ظاهر کرد
سپس
ابن‌جوزی ابوالغنائم را اینگونه ستایش می‌کند:
وقال شیخنا ابن‌ناصر: ما رایت مثل ابی الغنائم فی ثقته وحفظه، وکان یعرف حدیثه بحیث لا یمکن احداً ان یدخل فی حدیثه ما لیس منه، وکان من قوام اللیل.
مانند ابی‌الغنائم در ثقه و حافظ بودنش کسی را ندیدم. حدیث او به گونه‌ای بود که امکان نداشت کسی در سخن او چیزی را که او نگفته است اضافه کند و او از شب زنده‌داران بود.
ابن‌اثیر نیز می‌نویسد: والاصح ان قبره هو الموضع الذی یزار ویتبرک به.
صحیح‌ترین قول این است که قبر آنحضرت در همین جایی است که الآن زیارت می‌شود و به آن تبرک جسته می‌شود.
ابن‌ابی‌الحدید معتزلی از شارحان بزرگ
نهج البلاغه امام علی (علیه‌السّلام) می‌نویسد:
وقبره بالغری وما یدعیه اصحاب الحدیث من الاختلاف فی قبره، وانه حمل الی المدینة، او انه دفن فی رحبة الجامع، او عند باب قصر الامارة، او ند البعیر الذی حمل علیه فاخذته الاعراب، باطل کله، لا حقیقة له، واولاده اعرف بقبره واولاد کل الناس اعرف بقبور آبائهم من الاجانب، وهذا القبر الذی زاره بنوه لما قدموا العراق، منهم جعفر بن محمد علیه وغیره من اکابرهم واعیانهم.
قبر حضرت علی در «غری» است و اختلاف اصحاب حدیث درباره قبر او، باطل است و حقیقتی ندارد و فرزندان او شناخت‌شان بر قبر حضرت بیشتر از دیگران است و فرزندان تمام مردم شناخت‌شان به قبور پدرانشان بیشتر از بیگانگان است و این قبر را هنگامی که به
عراق آمدند زیارت کردند که از جمله آنان جعفر بن محمد و غیر ایشان از بزرگان این خاندان است.
محمد بن علی معروف به
ابن‌طقطقی از دیگر علمای اهل سنت می‌نویسد:
واما مدفن امیر المؤمنین، علیه السلام، فانه دفن لیلاً بالغری. ثم عفی قبره الی ان ظهر حیث مشهده الآن، صلوات الله علیه وسلامه.
اما محل دفن امیرالمؤمنین (علیه‌السلام)، او شبانه در غری دفن شد و سپس قبر او مخفی ماند تا اینکه مشهدش آشکار شد.
ابن‌صباغ از بزرگان
مذهب مالکی نیز جای قبر حضرت را «غری» دانسته است: ودفن فی جوف اللیل بالغری موضع معروف ( یزار ) الی الآن.
امیرالمؤمنین در دل شب در «غری»، موضع معروفی که تا الآن مورد توجه و زیارت است، دفن شد.
و الغَرِیّ موضع بالکوفة، دفن فیه علیّ کرم الله وجهَه.
غری محلی در کوفه است که علی (علیه‌السّلام) در آن دفن شده است.
نتیجه:
به نظر تعدادی از بزرگان اهل سنت که تصریحات برخی از آنان در اینجا ذکر شد؛ قبر امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) در نجف اشرف که نام آن «غری» است می‌باشد و نظر آنان موافق نظر شیعیان است.
برخی از علمای اهل سنت به پندار این که با یک شایعه‌سازی می‌توانند از عظمت و قداست بارگاه ملکوتی امام علی بن ابی‌طالب (علیه‌السّلام) بکاهند گفته‌اند: قبری را که شیعیان الآن در نجف زیارت می‌کنند، قبر
مغیرة بن شعبه است نه قبر علی بن ابی‌طالب. خطیب بغدادی و بعض دیگر این سخن را نقل کرده‌اند:
حکی لنا ابو نعیم احمد بن
عبدالله الحافظ قال سمعت ابا بکر الطلحی یذکر ان ابا جعفر الحضرمی- مطینا - کان ینکر ان یکون القبر المزور بظاهر الکوفة قبر علی ابن‌ابی طالب علیه السلام. وکان یقول: لو علمت الرافضة قبر من هذا لرجمته بالحجارة، هذا قبر المغیرة بن شعبة. وقال مطین: لو کان هذا قبر علی بن ابی طالب، لجعلت منزلی ومقیلی عنده ابداً.
ابونعیم احمد بن عبدالله می‌گوید: شنیدم که
ابابکر طلحی می‌گفت: اباجعفر حضرمی (مطین) منکر این است که آن قبری که در پشت کوفه زیارت می‌شود، قبر علی بن ابی‌طالب باشد. او می‌گوید: اگر شیعیان بداند که در اینجا قبر چه کسی است، آن‌را با سنگ می‌زنند، این قبر، قبر مغیرة بن شعبه است. مطین می‌گوید: اگر اینجا قبر علی بن ابی‌طالب بود من برای همیشه در آنجا منزل می‌کردم.
ابن‌جوزی بعد از نقل این حکایت می‌گوید: والله اعلم‌ای الاقوال اصح.
خدا می‌داند کدام یکی از این اقوال صحیح‌تر است.
این توهم از چند جهت باطل و بی‌اساس است.
عده‌ای از بزرگان خود اهل سنت تصریح کرده‌اند که قبر امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) در همین مکان فعلی است. دست‌کم هشت نظر از بزرگان آنها را در بحث قبلی «نظر موافق بزرگان اهل سنت با شیعه» نقل کردیم.
در جهت نفی این توهم فوق، عده‌ای از بزرگان آنها تصریح کرده‌اند که قبر مغیره در «ثویه» (که محلی در کوفه است) می‌باشد:
ابن‌عساکر دمشقیابنعساکر از بزرگان شافعی می‌نویسد: اخبرنا ابو الحسن علی بن احمد نا وابو منصور محمد بن عبد الملک انا ابو بکر الخطیب اخبرنی الحسن بن ابی بکر قال ذکر لی احمد بن ابراهیم الجوزی ان احمد ابن‌حمدان بن الخضر اخبرهم نا احمد بن یونس الضبی حدثنی ابو حسان الزیادی قال سنة خمسین فیها مات المغیرة بن شعبة فی شعبان ودفن بالکوفة بموضع یقال له الثویة.
ابوحسان گفته است: مغیرة بن شعبه در
ماه شعبان سال پنجاه از دنیا رفت و در کوفه در محل ثویه دفن شد.
حازمی همدانیوقال اَبُو حسان: دُفن المُغیرة بن شعبة بالکُوْفَة بمَوْضِعٌ یُقَالُ له الثویة، وهُناک دُفن اَبُو موسی الاشعری فی سنة خمسین.
ابوحسان گفته است: مغیره بن شعبه در کوفه در محلی به نام ثویه دفن شده است و در آنجا
ابوموسی اشعری هم دفن شده است.
یاقوت حموییاقوت حموی در معجم البلدان، در ابتدا این مکان (ثویه) را مشخص کرده که در کجا واقع شده و بعد محل دفن مغیره را متذکر شده است:
الثویة بالفتح ثم الکسر ویاء مشددة ویقال الثویة بلفظ التصغیر موضع قریب من الکوفة وقیل بالکوفة وقیل خریبة الی جانب الحیرة علی ساعة منها ذکر العلماء انها کانت سجنا للنعمان بن المنذر کان یحبس بها من اراد قتله فکان یقال لمن حبس بها ثوی‌ای اقام فسمیت الثویة بذلک وقال ابن‌حبان دفن المغیرة بن شعبة بالکوفة بموضع یقال له الثویة وهناک دفن ابو موسی الاشعری فی سنة خمسین.
«ثویه» بفتح «ثا» و کسر «واو» و یای مشدده، محل نزدیک کوفه است، بعضی گفته، ثویه در خود کوفه است و بعضی گفته: ثویه خرابه‌ای است به سوی حیره که به‌اندازه یک ساعت از آن دور است. علماء متذکر شده‌اند که ثویه، زندان
نعمان بن منذر بود، در آنجا هر کسی را که می‌خواست بکشد، حبس می‌کرد به هر کسی که در آنجا زندانی می‌شد، ثوی می‌گفتند.
ابن‌حبان گفته است: مغیرة بن شعبه در کوفه در ثویه همان جایی که ابوموسی اشعری به خاک سپرده شده، در سال پنجاه دفن شده است.
ابن‌نجار بغدادیاخبرنی الحسن بن ابی بکر قال کتب الی محمد بن ابراهیم الجوزی ان احمد بن حمدان بن الخضر اخبرهم قال نبانا احمد بن یونس الضبی حدثنی ابو حسان الزیادی قال: سنة خمسین فیها مات المغیرة بن شعبة فی شعبان ودفن بالکوفة بموضع یقال له الثویة.
ابوحسان می‌گوید: : مغیرة بن شعبه در ماه شعبان سال پنجاه از دنیا رفت و در کوفه در محلی که به آن «ثویه» می‌گویند دفن شده است.
ابنابیالحدیدابنابی الحدید می‌گوید: من از افراد موثق درباره این توهم سؤال کردم آنها جواب دادند که این قول اشتباه محض است:
وسالت بعض من اثق به من عقلاء شیوخ اهل الکوفة عما ذکره الخطیب ابو بکر فی تاریخه، ان قوماً یقولون: ان هذا القبر تزوره الشیعة الی جانب الغری هو قبر المغیرة بن شعبة، فقال: غلطوا فی ذلک، قبر المغیرة وقبر زیاد بالثویة من ارض الکوفة، ونحن نعرفهما وننقل ذلک عن آبائنا واجدادنا...
وسالت قطب الدین نقیب الطالبیین ابا
عبدالله الحسین بن الاقساسی
رحمه الله تعالی عن ذلک، فقال: صدق من اخبرک؛ نحن واهلها کافة نعرف مقابر ثقیف الی الثویة، وهی الی الیوم معروفة، وقبر المغیرة فیها، الا انها لا تعرف، وقد ابتلعها السبخ وزبد الارض وفورانها، فطمست واختلط بعضها ببعض. ثم قال: ان شئت ان تتحقق ان قبر المغیرة فی مقابر ثقیف فانظر الی کتاب الاغانی لابی الفرج علی بن الحسین، والمح ما قاله فی ترجمة المغیرة، وانه مدفون فی مقابر ثقیف، ویکفیک قول ابی الفرج، فانه الناقد البصیر، والطبیب الخبیر؛ فتصفحت ترجمة المغیرة فی الکتاب المذکور، فوجدت الامر کما قاله النقیب.
در رابطه با آنچه خطیب ابوبکر در تاریخش نقل کرده (که عده‌ای گفته‌اند: قبری را که در غری شیعیان زیارت می‌کنند قبر مغیره است) از بعضی از بزرگان کوفه که مورد اعتماد من بود پرسیدم، او در جواب گفت: در این سخن اشتباه کرده‌اند، قبر مغیره و زیاد در ثویه کوفه است و ما آنها را می‌شناسیم و این سخن را از پدران و اجداد ما برای تو گفتیم.
از قطب‌الدین
نقیب طالبیین درباره سخن این فرد مورد اعتماد خود پرسیدم که آیا راست است که قبر مغیره در ثویه کوفه است؟ او گفت: این سخن راست است ما و اهل ثویه همه قبرهای ثقیف را می‌شناسیم که در ثویه است و قبر مغیره هم در آنجاست ولی معلوم نیست که در کدام جای آن است، زیرا شوره‌زار شدن و فوران کف (شوره) زمین آن را از بین برده است پس از آن این قبر ناپدید شد و با قبرهای دیگران مخلوط گردید. پس از آن گفت: اگر می‌خواهی درباره قبر مغیره تحقیق کنی، کتاب
الاغانی ابی‌الفرج را نگاه کن و آنچه در حالات او بیان کرده از چشمت بگذران. و در آنجا آمده که او در مقابر ثقیف دفن شده است. این قول ابی‌الفرج ترا کفایت می‌کند، زیرا او ناقد با بصیرت و طبیب آگاه است. پس من حالات مغیره را در آن کتاب همانگونه که نقیب گفته بود یابیدم.
از جمله کسانی که این قول را نقل کرده، ابن‌جوزی است. ایشان بعد از نقل این حکایت می‌گوید: والله اعلم‌ای الاقوال اصح.
خدا می‌داند کدام یکی از این دو قول صحیح‌تر است.
معلوم می‌شود که خود ناقلان این قول هم ایمان و اعتمادی به این قول ندارند و از این عبارت بی‌پایگی و ساختگی آن هویداست.
روی این جهت است که همان ابن‌جوزی، از شخصی به نام اباالغنائم روایت کرده که او می‌گوید: ۳۱۳
صحابی در کوفه از دنیا رفت ولی به جز قبر علی (علیه‌السّلام)، قبر بقیه معلوم نشد و قبر علی همان جایی است که فعلاً مردم به زیارتش می‌آیند امام باقر و امام صادق امیرالمؤمنین را در این موضع در حالی که صورت قبری نبود و فقط زمین خالی بود، زیارت می‌کردند. تا آنگاه که
محمد بن داعی آمد و این قبر را آشکار نمود:
توفی بالکوفة ثلثمائة وثلاثة عشر رجلاً من الصحابة لیس قبر احد منهم بمعروف الا قبر امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) وهو هذا الذی تزوره الناس الآن. جاء الصادق والباقر فزاراه وقد کان ارضا حتی جاء محمد بن الداعی صاحب الدیلم.
آنگاه درباره اباالغنائم از استادش نقل می‌کند که او در وثاقت و حفظ نظیری نداشت:
وقال شیخنا ابن‌ناصر: ما رایت مثل ابیِ الغنائم فی ثقته وحفظه، وکان یعرف حدیثه بحیث لا یمکن احداً ان یدخل فی حدیثه ما لیس منه، وکان من قوام اللیل.
استاد ما درباره ابی‌الغنائم (صاحب این سخن) گفت: مانند او در وثاقت و حافظ بود ندیدم و حدیث شناخته شده بود به گونه‌ای که برای کسی ممکن نبود که در سخن او چیزی را در آن نیست اضافه کند و او از شب زنده‌داران بود.
توهم اینکه آرامگاه فعلی امیرمؤمنان، قبر مغیرة بن شعبه است نه قبر آنحضرت، باطل و بی‌اساس است. و با توجه به تصریح بزرگان اهل سنت، قبر مغیره، در «ثویه» (محلی دیگری در کوفه) است.
در میان
شیعه هیچگونه اختلافی نیست، محلی که بدن مطهر امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) دفن شده است، نجف نام دارد، اما بین اهل‌سنت در مورد مکان دفن اختلاف وجود دارد ولی طبق بررسیی که انجام شد، مشخص گردید که بسیاری از آنها هم قائل به دفن
امام علی (علیه‌السّلام) در نجف هستند.
موسسه ولی‌عصر، برگرفته از مقاله «آرامگاه امیر مؤمنان (علیه‌السّلام) در گذر تاریخ»
