مبانی و روشهای تفسیری ( شاکر)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
كتاب مبانى و روشهاى تفسيرى توسط
محمد کاظم شاکر به
زبان فارسی و در موضوع روشها و گرايشهاى تفسيرى نوشته شده است.
و مطالب کتاب در دو بخش: «مبانی تفسیری» و «روشهای تفسیری» ارائه گردید. در
قسمت اول تعریف
تفسیر و
تاویل و بیان
اقسام آن، و در بخش دوم تفسیر قرآن در
عصر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ،
صحابه ،
تابعین و روش تفسیری
اهل بیت علیه‌السّلام توضیح داده شده آنچه که در این کتاب دارای اهمیت می‌باشد بخش اول می‌باشد که پیرامون مبانی تفسیری است مؤلف محترم برای توضیح این مطلب، در ابتداء
اصطلاحات مربوط به مبانی و روشهای تفسیری و معیارهای تفسیر معتبر را شرح و آنگاه مبانی مهم قرآن را در سه
قسمت: زبان قرآن، ظاهر و
باطن قرآن (رابطه آنها) و رابطه لفظ و معنا را بیان می‌نمایند. این کتاب از آن جهت که بین روشهای تفسیر و مبانی تفسیر قرآن تفکیک نموده در نوع خود کم نظیر، و از طرف دیگر مطالب آن از نظر علمی دارای قوت می‌باشد.
کتاب به صورت درسی و در پانزده درس تهیه شده است و مطالب آن به طور کلی شامل سه بخش می‌باشد که فهرست آن به قرار زیر است
۱. بخش اول: کلیات (از درس اول تا پنجم) شامل: درس اول: معنا شناسی «تفسیر» و «تاویل» شامل: مقدمه، تفسیر در لغت، کار برد واژه «تفسیر» در قرآن، تفسیر در اصطلاح، تاویل در لغت، کاربرد واژه تاویل در قرآن، تاویل از دیدگاه برخی صاحب نظران، تاویل در اصطلاح، رابطه منطقی بین تفسیر و تاویل درس دوم: اصطلاح شناسی مبانی و
روشهای تفسیری شامل مقدمه، مبانی تفسیر قرآن،
اصول تفسیر ، قواعد تفسیر، روشها و گرایشهای تفسیری درس سوم: نیاز به تفسیر شامل: مقدمه، نیاز به تفسیر ذاتی یا عرضی، دفع اشکال، خلاصه و نتیجه گیری درس چهارم:
جواز تفسیر شامل: مقدمه، ادله موافقان و مخالفان
تفسیر اجتهادی ، خلاصه و نتیجه گیری درس پنجم: معیارهای تفسیر معتبر شامل: مقدمه، ضوابط سنجش تفاسیر، ارتباط منطقی و زبان شناختی با الفاظ.
۲. بخش دوم: مبانی مهم قرآن (از درس ششم تا دهم). درس ششم: زبان قرآن شامل: مقدمه، بیان اصطلاحات، ویژگی‌های زبان قرآن، خلاصه و نتیجه گیری درس هفتم: ظاهر و باطن قرآن و مبانی فهم آن شامل:
روایات ظاهر و باطن و معنا شناسی اصطلاحات درس هشتم: تفسیر باطن و مبانی فهم آن شامل: رویکردهای مختلف در مورد تفسیر باطن قرآن درس نهم: فرآیند ظهور معانی از
الفاظ قرآن شامل: مقدمه،
اقسام لفظ از نظر
ظهور و خفا، خلاصه و نتیجه گیری درس دهم: عوامل مؤثر در فهم قرآن شامل: مقدمه، فهم قرآن در گرو «
دانش » و «
اندیشه »، دانش‌های لازم در فهم قرآن، تدبر در قرآن درس یازدهم: تفسیر پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم شامل مقدمه، نیاز
مسلمانان عصر نزول به تفسیر قرآن، میزان تفسیر نبوی و
اقسام آن نمونه‌هایی از
تفسیر نبوی ، محدودیت‌های تفسیر نبوی و علل آن، خلاصه و نتیجه گیری.
۳. بخش سوم: تفسیر قرآن در عصر پیامبر صلی‌الله‌علیه و‌آله‌وسلّم ،
صحابه ،
تابعین و
اهل بیت علیه‌السّلام (از درس دوازدهم تا پانزدهم) درس دوازدهم: تفسیر صحابه شامل: مقدمه، صحابیان مفسر، ویژگی‌ها و مشخصات تفسیر صحابه ارزش و اعتبار تفسیر صحابه،
اسرائیلیات در تفسیر صحابه، خلاصه و نتیجه گیری درس سیزدهم: تفسیر تابعین شامل: مقدمه، مفسران معروف در عصر تابعین، ویژگی‌های
تفسیر تابعین ، خلاصه و نتیجه گیری درس چهاردهم: تفسیر اهل بیت علیه‌السّلام (
قسمت اول: مبانی، روش، و ارزش) شامل: مقدمه، اصول و مبانی تفسیر اهل بیت علیه‌السّلام، روش شناسی تفسیر اهل بیت علیه‌السّلام، ارزش و اعتبار تفسیر اهل بیت درس پانزدهم: تفسیر اهل بیت علیه‌السّلام (
قسمت دوم: مروری بر
روایات تفسیری) شامل: مقدمه،
اقسام روایات ماثور در تفسیر،
روایات جری و تطبیق.
۱. کتاب به صورت درس نامه تهیه شده و لذا مطالب را در محدوده دو واحد درسی بیان نموده‌اند.
۲. در پایان هر درس عنوان «خلاصه و نتیجه» وجود دارد که مطالب را بصورت خلاصه بیان می‌نماید.
۳. در ابتدای هر درس عنوان «مقدمه» وجود دارد که پیرامون موضوع مطرح شده، توضیحات مختصری ارائه می‌نمایند.
۴. در پایان هر درس عنوان «پرسش‌های درس» وجود دارد که سئوالاتی از درس ارائه شده مطرح می‌نمایند و در ادامه آن چند سئوال تحقیقی خواسته شده است.
۵. در پایان هر درس منابعی را که مربوط به درس می‌باشد جهت مطالعه معرفی می‌نمایند.
۶. مهمترین بحث کتاب، درس اول بین معنا شناسی «تفسیر» و «تاویل» می‌باشد که در آن پس از تعریف تاویل و تفسیر،
اقسام تاویل را (در شش
قسم) با استفاده از
آیات قرآن توضیح می‌دهند.
۷. بخش دوم «مبانی فهم قرآن» در این بخش از مبانی فهم قرآن بحث نموده و آنرا در سه
قسم: زبان قرآن،
ظاهر و
باطن قرآن ، و تفسیر باطن قرآن
تقسیم نموده است.
۸. درس ششم: در این درس پیرامون زبان قرآن به خوبی بحث و زوایای مساله را مطرح نموده و نتیجه می‌گیرد که زبان قرآن دو لایه (ظاهر و باطن) دارد.
۹. درس سوم: در این درس پس از بحث از: بیان بودن قرآن و نیاز قرآن به تفسیر بیان می‌کنند که «بیان بودن» قرآن غیر از عامیانه بودن است
۱۰. درس پنجم در این درس پیرامون تفسیر معتبر سخن گفته و دو معیار که یکی: ارتباط منطقی و زبان شناختی الفاظ قرآن است و دیگری: معتبر بودن منابع است را ذکر و برای هر کدام شاخه‌های متعددی بیان نموده است.
۱۱. درس دهم. در این درس عوامل مؤثر در فهم قرآن را بیان کرده می‌گوید فهم قرآن در گرو دو چیز یعنی «دانش» و دیگری «
اندیشه » می‌باشد.
۱۲. درس چهاردهم: در این درس پیرامون
تفسیر اهل بیت علیه‌السّلام سخن گفته در ابتدا، مبانی و روشهای تفسیری اهل بیت علیه‌السّلام را توضیح داده و در پایان ارزش و اعتبار تفسیر آن بزرگواران را ذکر می‌نمایند.
۱۳. درس چهارم: در این درس پیرامون
تفسیر اجتهادی سخن می‌گوید که پس از ذکر ادله موافقین و مخالفین نتیجه می‌گیرند که: ادله مخالفین در نفی تفسیر اجتهادی صراحت ندارند همانطوریکه ادله موافقان بر این صراحت ندارد که غیر معصوم می‌تواند در همه آیات به مراد واقعی (
خدا ) برسد و لذا آنچه می‌توان نتیجه گرفت این است که تفسیر باید متکی به علم باشد.
کتاب یک جلد و متن آن
فارسی و دارای ۳۶۱ صفحه است و مشخصات آن به شرح زیر است ۱. نوع کاغذ: اعلا. ۲. چاپ: کامپیوتری ۳. جلد: شومیز ۴. تاریخ انتشار: سال ۱۳۸۲ ۵. نوبت چاپ: اول ۶. ناشر: انتشارات
مرکز جهانی علوم اسلامی ۷. تیراژ: ۲۰۰۰ نسخه ۸. دارای فهرست مطالب (در آخر کتاب) ۹. منابع و کتابهای مربوط به روشهای تفسیری در آخر کتاب معرفی شده‌اند. ۱۰. نام کتاب: مبانی و روشهای تفسیری ۱۱. نام مؤلف:
محمد کاظم شاکر
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
