قید احترازی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قید احترازی به معنای قیدی است که با هدف محدود کردن
حکم یا
موضوع آورده می‌شود، مانند «اعْتِق رَقَبَةً مؤمِنَةً» که قید «مؤمنة» موضوع وجوب آزاد کردن برده را محدود به رقبه مؤمنه و غیر آن را از شمول وجوب خارج می‌کند و یا
«وَ لِلّٰهِ عَلَی اَلنّٰاسِ حِجُّ اَلْبَیْتِ مَنِ اِسْتَطٰاعَ اِلَیْهِ سَبِیلاً» که وجوب حج مقیّد به وجود استطاعت شده است و با فقدان
استطاعت،
حج واجب نخواهد بود.
مقابل قید احترازی، قید غیر احترازی قرار دارد که در حقیقت، صورت قید است نه قید و آن قیدی است که نه محدود کننده حکم است و نه موضوع، بلکه وصفی است که در بیشتر افراد طبیعی که حکم روی آنها رفته است، وجود دارد، از این‌رو، به چنین قیدهایی قید غالب گفته می‌شود. در این‌گونه موارد، وصفِ آورده شده برای خارج کردن افراد فاقد وصف از شمول حکم نیست، بلکه یا برای اشاره به حکمت حکم تشریع شده است، مانند آنکه گفته‌اند: قید «رَبٰائِبُکُمُ» در آیۀ
«وَ رَبٰائِبُکُمُ اَللاّٰتِی فِی حُجُورِکُمْ» برای اشاره به حکمت جعل
محرمیت ربیبه برای مرد است، چه اینکه دختر زن انسان از شوهر قبلی او (ربیبه) از آنجا که معمولا در خانۀ شوهر بعدی زن بزرگ می‌شود، حکم فرزند انسان را پیدا می‌کند. یا اینکه برای توضیح معنای موضوع حکم است، از این‌رو، به قیدهای غالبی که برای توضیح موضوع آورده می‌شوند، قیدهای توضیحی نیز گفته‌اند.
اصل در قیود، احترازی بودن آنها است، از این‌رو، در صورت شک در احترازی بودن یا نبودن قیدی، بنابر احترازی بودن آن گذاشته می‌شود.
•
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج۶، ص۷۱۸.
