قطب‌الدین سعید بن عبدالله بن حسین بن هبةالله راوندی کاشانی (متوفای ۵۷۳ ه ق) معروف به قطب راوندی، محدث، مفسر، متکلم، فقیه، فیلسوف و مورخ بزرگ شیعه در قرن ششم هجری قمری بود. وی از شاگردان شیخ طبرسی صاحب تفسیر مجمع البیان بوده و ابن شهرآشوب از شاگردان معروف او بود. وی دارای تالیفات بسیاری در علوم مختلف است که از معروفترین آنها کتاب الخرائج و الجرائح می‌باشد. او در صحن حرم حضرت معصومه (علیهاالسلام) دفن شده است.
«راوند» روستایی در نزدیكی کاشان، زادگاه عالمان بود به گونه‌ای كه آقا بزرگ تهرانی بیش از ده نفر از بزرگان راوند را منحصر قرن ششم یاد می‌كند.
[۱]آقا بزرگ تهرانی، الثقات العیون فی سادس القرون، ص۱۰۳.
سعید ملقب به قلب‌الدین، فرزند هبةالله بن حسین بن هبةالله بن حسن راوندی است. گرچه اطلاعات كافی از همه نیاكان او به دست نیامده، همین اندازه معلوم است كه پدر و جد قطب‌الدین، از عالمان و برجستگان راوند بوده‌اند.
[۲]آقا بزرگ تهرانی، الثقات العیون فی سادس القرون، ص۱۲۴.
قطب‌الدین، علاوه بر پدر، از محضر بزرگان دیگری استفاده كرده است. افكار بزرگ شخصیت‌هایی چون شیخ صدوق، سید مرتضی، سید رضی و شیخ طوسی، با نقل حدیث از شاگردان آنان، در اندیشه و تفكر او جای پیدا كرده. بنابر آنچه در ریاض العلماء آمده است، قطب‌الدین روایاتی از بزرگان حدیث در شهرهای اصفهان، خراسان و همدان شنیده و نقل كرده است
و از این روزنه می‌توان به مسافرت‌های علمی او به شهرهای مختلف پی برد. چنانكه قرار داشتن قبر او در شهر قم، دلیلی بر استفاده او از محضر استادان آن دیار است.
ابوعلی فضل بن حسن بن فضل طبرسی، معروف به «امین‌الدین» از بزرگترین دانشمندان و مفسران شیعی در قرن ششم هجری بود. شیخ طبرسی با خلق تفسیر بی‌نظیر از قرآن کریم به نام «مجمع البیان» جاودانگی نام و یاد خویش را موجب گشت. گرچه او بیش از ده‌ها اثر مفید همچون «اعلام الوری» از خود به جا گذاشت، تفسیر قرآن (مجمع البیان) برای شناساندن شخصیت علمی‌اش از همه ممتازتر است. قطب راوندی شاگر ممتاز شیخ طبرسی بود و این امتیاز و شایستگی شاگرد، به حدّی رسیده كه قطب را با او و او را با قطب می‌شناسند. قطب راوندی خود به قرآن عشق می‌ورزید و در راه نشر معارف آن پرتلاش بود اما تأثیر استادش طبرسی بزرگ، در اندیشه و آثار گران‌سنگ او نقش بسزایی داشت.
راوندی دانشمند بزرگ و وارسته قرن ششم از چهره‌های درخشانی است كه شاگردان بسیاری از او کسب علم نموده‌اند. او نه تنها در مسجد و منزل و مكتب، بلكه در سفر و حضر، شاگردان بسیاری را به جامعه اسلامی آن روز ارائه داده است. شاگردان قطب‌الدین چهره‌های برجسته‌ای هستند كه از وی به نقل روایت پرداخته‌اند. برخی از آنان عبارت‌اند از: ۱. احمد بن علی بن عبدالجبار طبرسی، او علاوه بر قضاوت به نقل حدیث نیز می‌پرداخت. ۲. حسین بن سعید بن هبةالله. وی فرزند قطب‌الدین بوده و از او به عنوان شهید یاد شده است. ۳. علی بن عبدالجبار بن محمد. از دانشمندان و فقهای بنام. ۴. علی بن محمد مدائنی. ۵. محمد بن حسن بغدادی.
۶. محمد بن سعید بن هبةالله. او فرزند دیگر قطب راوندی است كه به ظهیرالدین معروف بود.
[۳۰]آقا بزرگ تهرانی، الثقات العیون فی سادس القرون، ص۱۳.
[۳۱]آقا بزرگ تهرانی، الثقات العیون فی سادس القرون، ص۷۵.
[۳۲]آقا بزرگ تهرانی، الثقات العیون فی سادس القرون، ص۱۹۲.
[۳۳]آقا بزرگ تهرانی، الثقات العیون فی سادس القرون، ص۲۰۶.
[۳۴]آقا بزرگ تهرانی، الثقات العیون فی سادس القرون، ص۲۵۴.
محمد بن علی معروف به «ابن شهرآشوب» از برجسته‌ترین شاگردان قطب بود. «ابن شهرآشوب» در كتاب خویش «معالم العلماء» با یادی از قطب‌الدین به عنوان استاد خویش نام چند كتاب وی را ثبت كرده است.
قطب‌الدین راوندی در زمره مردان بزرگی است كه با دانش فراوان خود پس از بهره‌مندی از علوم مختلف و تبحر در آنها، در بیشتر رشته‌های علوم اسلامی تبحر و تخصص خود را به نمایش گذارد كه می‌توان به آثار زیر اشاره نمود: ۱. ام القرآن؛ ۲. تفسیر القرآن در دو جلد؛
۷. الخرایج و الجرایح، این كتاب كه معروفترین آثار قطب به شمار می‌آید در بیان مسائل كلامی و عقاید بوده و در برگیرنده هفت كتاب پیرامون مسأله معجزه و شیوه زندگی رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است. ۸. ام المعجزات، نام كتابی است كه راوندی پس از چندی به عنوان «تتمه الخرایج» به نگارش درآورد.
۹. الاختلافات، این كتاب در برگیرنده اختلاف‌های كلامی بین شیخ مفید و سید مرتضی (علم‌الهدی) بوده و ۹۵ مسأله اختلافی در آن بررسی شده است. ۱۰. تهافت الفلاسفه، این كتاب كه نشان‌دهنده دانش فلسفی قطب است در موضوع حکمت و فلسفه نگارش شده و به تناقض‌گویی فلاسفه پرداخته است.
چهاردم شوال۵۷۳ ق. در شهر قم نزدیكی‌های اذان ظهر، قطب راوندی دارفانی را وداع گفت. پس از مراسم تشییع، پیكرش در جوار مرقد حضرت معصومه (علیهاالسّلام) به خاک سپرده شد. پس از هشت قرن، تعمیرگران صحن مطهر حضرت معصومه (علیهاالسّلام) با پیكر سالم و سیمای نورانیش رو به رو شدند. آیة‌الله سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی (رحمة‌الله) به پاس خدمات او، سنگ قبری بلند و به یاد ماندنی را بر فرازش به یادگار نهاد تا زائران حرم فاطمه معصومه (علیهاالسّلام) در ابتدای ورود و خروج از صحن چشمانشان به قبر این عالم بیافتد و او را زیارت کنند.
