قصص الانبیاء (قطب راوندی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قصص الانبیاء علیهم‌السّلام نوشته
قطب الدین سعید بن هبة الله راوندی متوفای ۵۷۳ هجری در موضوع تاریخ و شرح حال پیامبران الهی علیهم‌السّلام می‌باشد.
این کتاب در موضوع تاریخ و شرح حال
پیامبران الهی - علیهم السلام - است که در بیست باب تنظیم شده است.
باب اول داستان
حضرت آدم - علیه السلام - و پس از آن داستان زندگانی
حضرت ادریس و
نوح - علیه السلام - و دیگر پیامبران به ترتیب تقدم زمانی آمده است.
باب ۲۰ و ۱۹ آن نیز اختصاص به
پیامبر اکرم حضرت محمد(صلی الله علیه وآله) دارد.
علاوه بر آن، هر باب خود به فصول متعدد تقسیم شده تا دسترسی به مطالب به آسانی امکان پذیر باشد.
برخی از علما کتاب قصص الانبیاء را به
سید فضل الله راوندی نسبت داده اند و برخی دیگر احتمال داده اند که دو کتاب جدا از هم به نام قصص الانبیاء باشد: یکی متعلق به
قطب راوندی و دیگری متعلق به سید
فضل الله
راوندی باشد.
با نگاهی گذرا به اسامی نوشته‌های دوران اسلامی نزدیک به ۲۰۰ عنوان کتاب می‌بینیم که موضوع آنها درباره قصه‌های پیامبران است و یا فصل‌ها و باب‌هایی از آن را به این موضوع اختصاص داده‌اند.
توجه خاص به این موضوع، نشات گرفته از فرهنگ اسلامی است، چرا که
علمای اسلام تابع قرآن و سنت هستند و قرآن به تاریخ و خصوصا تاریخ پیامبران توجه خاص نشان داده و دیگران را نیز ترغیب به فراگیری آن کرده است.
البته هدف قرآن از ذکر داستان‌های تاریخی و دعوت به شنیدن و مطالعه تاریخ تنها قصه سرایی نیست بلکه قرآن تاریخی هدفدار را ترویج نموده تا از مطالعه آن عبرت گرفته شود و خوبیها و بدیهای آنان دستمایه رفتار ما در زندگی گردد.
قرآن کریم در این باره می‌فرماید: قل سیروا فی الارض فانظروا کیف کان عاقبة المجرمین.
و در
سوره روم/ ۴۲ می‌فرماید: قل سیروا فی الارض فانظروا کیف کان عاقبة الذین من قبل کان اکثرهم مشرکین.
البته قبل از
اسلام در کتاب‌های ادیان دیگر نیز تاریخ پیامبران آمده مانند
تورات و
انجیل که عمده مطالب آنها اختصاص به داستان پیامبران بزرگ الهی دارد.
قرآن کریم نیز صدها آیه درباره
تاریخ و حوادث زندگی پیامبران الهی دارد و حتی سوره‌ای مانند
سوره یوسف از ابتدا تا انتها، داستان زندگانی یکی از پیامبران را نقل کرده است.
با توجه به مطالب فوق انگیزه نگارش، در زمینه داستان پیامبران علیهم‌السّلام به خوبی روشن می‌شود؛ اما اینکه با وجود کتاب‌های فراوان در این باره، چرا قطب الدین
راوندی نیز دست به تالیف کتابی مستقل در این موضوع زده است را از زبان خود ایشان بشنویم:
«اولا: در داستان زندگانی
پیامبران الهی لطائفی است که خود به خود
انسان را به سوی محاسن
اخلاق سوق می‌دهد و عبرت‌هایی است که
شک و
نفاق را از بین می‌برد و ذکر احوالات آنان انسان را تشویق می‌کند که به
عبادت علاقه مند گردد و شوق او را در این باره افزایش می‌دهد.
ثانیا: با نگاه به کتاب‌هایی که در این باره نگارش شده دیدم که سالم و ناسالم در آنها فراوان است و در عین حال که بعضی از آنها بسیار ارزشمند است اما بعضی دیگر ارزش علمی ندارد، لذا با یاری خداوند متعال داستان‌های معتبر و صحیح آنها را جمع آوری کردم و دست به نگارش این کتاب زدم».
این کتاب در ۲۰ باب تنظیم شده است:
باب اول آن داستان
حضرت آدم علیه‌السّلام است و پس از آن داستان زندگانی
حضرت ادریس و
نوح علیهما السلام و دیگر پیامبران به ترتیب تقدم زمانی آمده است.
باب ۱۹ و ۲۰ آن نیز اختصاص به
پیامبر اکرم حضرت محمد بن عبدالله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم دارد.
علاوه بر آن هر باب خود به فصول متعدد تقسیم شده تا دسترسی به مطالب به آسانی امکان پذیر باشد.
برخی از بزرگان و
علمای تراجم کتاب قصص الانبیاء را به سید
فضل الله
راوندی نسبت داده‌اند و برخی دیگر احتمال داده‌اند که دو کتاب به نام قصص الانبیاء باشد یکی متعلق به قطب
راوندی و دیگری به سید
فضل الله
راوندی.
اما با توجه به قرائن و شواهد فراوانی که در دست داریم کتاب حاضر قطعا نوشته
قطب الدین راوندی متولد ۵۷۳ هجری است، زیرا:
۱- بزرگانی چون
سید ابن طاووس در
مهج الدعوات و
فرج المهموم در چندین مورد مطالبی نقل کرده و گفته‌اند از کتاب قصص الانبیاء مرحوم قطب
راوندی این مطلب را نقل می‌کنم و پس از مراجعه و مطابقت دادن مطالب نقل شده با متن کتاب حاضر، درمی یابیم که مطلب نقل شده دقیقا همان مطلب کتاب حاضر است؛ پس در انتساب کتاب به قطب الدین
راوندی جای هیچ شبهه‌ای نیست.
۲- این احتمال نیز که دو کتاب قصص الانبیاء باشد بسیار ضعیف است چرا که هیچ ذکری از کتاب دوم در کتاب‌های تراجم نشده و هیچ عالمی از متقدمین و متاخرین مطلبی از آن نقل نکرده و هیچ نشانی از چنین نسخه‌ای یافت نمی‌شود، در حالی که اگر کتابی می‌بود حداقل باید در یکی از کتاب‌های تراجم یا کتاب‌های دیگر نامی از آن به میان می‌آمد.
چاپ حاضر در برنامه مزایایی دربر دارد از جمله:
۱- مقدمه‌ای به قلم آقای غلام رضا عرفانیان در ابتدای آن است که بحث بسیار مفیدی پیرامون کتاب و مؤلف دارد.
۲- تحقیق خوبی به عنوان پاورقی همراه کتاب آمده که در آن آیات استخراج شده و روایات از بحار و یا کتب دیگر آدرس داده شده‌اند و اختلاف نسخه‌ها در پاورقی توضیح داده شده و کلمات نامانوس و مشکل نیز معنا شده‌اند.
۳- روایات کتاب شماره مسلسل خورده‌اند که تعداد آنها ۴۵۰ روایت است.
۴- قبل از چاپ، کتاب حاضر با بحار تطبیق داده شده، زیرا علامه مجلسی نسخه‌های ارزشمندی از کتاب‌های مختلف در اختیار داشته است.
۵- متن کتاب با ۵ نسخه خطی موجود تطبیق داده شده و صحیح‌ترین احتمالات در موارد اختلاف انتخاب شده و بقیه نسخه‌ها در صورت لزوم در پاورقی آمده‌اند. این کتاب در یک جلد به
زبان عربی با تحقیق میزرا غلامرضا عرفانیان و به وسیله بنیاد پژوهشهای اسلامی
آستان قدس رضوی، به سال ۱۴۰۹ ق، در قطع وزیری چاپ و منتشر شده است.
نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
سایت اندیشه قم
