قصرسازی (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در
آیات قرآن به ساختن
قصر توسط برخی افراد و اقوام اشاره شده است.
ساختن قصرهاى محكم و استوار از سوى برخى اقوام
ستمگر، در گذشته:
«فَكَأَيِّنْ مِنْ قَرْيَةٍ أَهْلَكْناها وَ هِيَ ظالِمَةٌ فَهِيَ خاوِيَةٌ عَلى عُرُوشِها وَ بِئْرٍ مُعَطَّلَةٍ وَ قَصْرٍ مَشِيدٍ؛
چه بسيار اهل شهرها و آباديهايى كه آنها را نابود و هلاک كرديم در حالى كه ستمكار بودند، و ديوارهاى آن بر روى سقفهايش فرو ريخت! و چه بسيار
چاه پر
آب و قصرهاى محكم و مرتفع كه بى‌صاحب ماند!»
قصرسازى، در
زمان سلیمان علیه‌السلام:
«قِيلَ لَهَا ادْخُلِي الصَّرْحَ فَلَمَّا رَأَتْهُ حَسِبَتْهُ لُجَّةً وَ كَشَفَتْ عَنْ ساقَيْها قالَ إِنَّهُ صَرْحٌ مُمَرَّدٌ مِنْ قَوارِيرَ ...؛
به او گفته شد: داخل قصر شو! هنگامى كه نظر به آن افكند، پنداشت نهر آبى است و ساق پاهاى خود را برهنه كرد تا از آب بگذرد....»
رواج قصرسازى، از جانب
فرعون و قوم وى:
«... وَ دَمَّرْنا ما كانَ يَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَ قَوْمُهُ وَ ما كانُوا يَعْرِشُونَ؛
... و آنچه فرعون و
فرعونیان از كاخهاى مجلّل مى‌ساختند، و آنچه از باغهاى داربست‌دار فراهم ساخته بودند، در هم كوبيديم!»
«ما كان يصنع» يعنى آنچه از ابنيه و قصور مى‌ساختند.
فرمان فرعون به
هامان، براى ساختن قصر:
۱. «وَ قالَ فِرْعَوْنُ يا أَيُّهَا الْمَلَأُ ما عَلِمْتُ لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرِي فَأَوْقِدْ لِي يا هامانُ عَلَى الطِّينِ فَاجْعَلْ لِي صَرْحاً لَعَلِّي أَطَّلِعُ إِلى إِلهِ مُوسى وَ إِنِّي لَأَظُنُّهُ مِنَ الْكاذِبِينَ؛
فرعون گفت: اى گروه اشراف! من خدايى جز خودم براى شما سراغ ندارم. امّا براى تحقيق بيشتر، اى هامان، برايم آتشى بر گل بيفروز (و آجرهاى محكم بساز)، و براى من برج بلندى ترتيب ده تا از خداى موسى خبر گيرم؛ هر چند من گمان مى‌كنم او از
دروغگویان است.» «صرح» به معناى قصر و ساختمان عالى است.
۲. «وَ قالَ فِرْعَوْنُ يا هامانُ ابْنِ لِي صَرْحاً لَعَلِّي أَبْلُغُ الْأَسْبابَ؛
و فرعون گفت: اى هامان! براى من برج بلندى بساز، شايد به وسايلى دست يابم.»
هدف فرعون از قصرسازی عبارت است از:
راه پيدا كردن به راه‌هاى
آسمان، هدف قصرسازى فرعون:
«وَ قالَ فِرْعَوْنُ يا هامانُ ابْنِ لِي صَرْحاً لَعَلِّي أَبْلُغُ الْأَسْبابَ • أَسْبابَ السَّماواتِ فَأَطَّلِعَ إِلى إِلهِ مُوسى ...؛
و فرعون گفت: اى هامان! براى من برج بلندى بساز، شايد به وسايلى دست يابم، وسايل دست يافتن به آسمان‌ها تا از خداى موسى آگاه شوم....»
آگاهى پيدا كردن از خداى
موسی علیه‌السلام، بهانه قصرسازى فرعون:
۱. «وَ قالَ فِرْعَوْنُ يا أَيُّهَا الْمَلَأُ ما عَلِمْتُ لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرِي فَأَوْقِدْ لِي يا هامانُ عَلَى الطِّينِ فَاجْعَلْ لِي صَرْحاً لَعَلِّي أَطَّلِعُ إِلى إِلهِ مُوسى ...؛
فرعون گفت: اى گروه
اشراف! من خدايى جز خودم براى شما سراغ ندارم. امّا براى تحقيق بيشتر، اى هامان، برايم آتشى بر گل بيفروز (و آجرهاى محكم بساز)، و براى من برج بلندى ترتيب ده تا از خداى موسى خبر گيرم....»
۲. «وَ قالَ فِرْعَوْنُ يا هامانُ ابْنِ لِي صَرْحاً لَعَلِّي أَبْلُغُ الْأَسْبابَ • أَسْبابَ السَّماواتِ فَأَطَّلِعَ إِلى إِلهِ مُوسى ...؛
و فرعون گفت: اى هامان! براى من برج بلندى بساز، شايد به وسايلى دست يابم، وسايل دست يافتن به آسمان‌ها تا از خداى موسى آگاه شوم....»
بنا كردن خانه‌ها و قصرها در دشتهاى متعدّد، از جانب
قوم ثمود:
«وَ إِلى ثَمُودَ أَخاهُمْ صالِحاً قالَ يا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ ... • وَ اذْكُرُوا إِذْ جَعَلَكُمْ خُلَفاءَ مِنْ بَعْدِ عادٍ وَ بَوَّأَكُمْ فِي الْأَرْضِ تَتَّخِذُونَ مِنْ سُهُولِها قُصُوراً وَ تَنْحِتُونَ الْجِبالَ بُيُوتاً ...؛
و به سوى قوم ثمود، برادرشان
صالح (را فرستاديم)؛ گفت: اى قوم من! تنها خدا را بپرستيد، ... و به خاطر بياوريد هنگامى كه شما را جانشينان قوم عاد قرار داد، و در
زمين مستقر ساخت، كه در دشتهايش، قصرها براى خود بنا مى‌كنيد؛ و در
کوه‌ها، براى خود خانه‌ها مى‌تراشيد....»
آگاهى قوم ثمود از شيوه‌هاى خانه‌سازى و قصرسازى، از نعمتهاى الهى براى آنان:
«وَ إِلى ثَمُودَ أَخاهُمْ صالِحاً قالَ يا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ ... • وَ اذْكُرُوا إِذْ جَعَلَكُمْ خُلَفاءَ مِنْ بَعْدِ عادٍ وَ بَوَّأَكُمْ فِي الْأَرْضِ تَتَّخِذُونَ مِنْ سُهُولِها قُصُوراً وَ تَنْحِتُونَ الْجِبالَ بُيُوتاً فَاذْكُرُوا آلاءَ اللَّهِ ...؛
و به سوى قوم ثمود، برادرشان صالح (را فرستاديم)؛ گفت: اى قوم من! تنها خدا را بپرستيد، ... و به خاطر بياوريد هنگامى كه شما را جانشينان قوم «عاد» قرار داد، و در
زمين مستقر ساخت، كه در دشتهايش، قصرها براى خود بنا مى‌كنيد؛ و در كوه‌ها، براى خود خانه‌ها مى‌تراشيد. بنابراين، نعمتهاى خدا را متذكّر شويد....»
«قصور» جمع «قصر» خانه‌اى را گويند كه داراى ديوار بوده، در ميان آن محصور باشد.
ساختن قصرهاى محكم از سوى
قوم عاد، به منظور زندگى دراز مدّت و
جاودانه در آنها:
«كَذَّبَتْ عادٌ الْمُرْسَلِينَ • وَ تَتَّخِذُونَ مَصانِعَ لَعَلَّكُمْ تَخْلُدُونَ؛
قوم عاد نيز
پیامبران را تكذيب كردند، و قصرهاى محكم و قلعه‌هاى
زيبا بنا مى‌كنيد به اميد اينكه در دنيا جاودانه بمانيد؟!»
«مصانع» يعنى حصون (ديوارهاى بلند) و قصرهاى محكم.
ساختن قصرهاى محكم از جانب قوم عاد، به منظور زندگى جاودانه در آنها مورد سرزنش
هود علیه‌السلام:
كَذَّبَتْ عادٌ الْمُرْسَلِينَ • إِذْ قالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ هُودٌ أَ لا تَتَّقُونَ • وَ تَتَّخِذُونَ مَصانِعَ لَعَلَّكُمْ تَخْلُدُونَ.
قوم عاد نيز پيامبران را
تکذیب كردند، هنگامى كه برادرشان هود به آنان گفت: آيا
تقوا پيشه نمى‌كنيد؟! و قصرهاى محكم و قلعه‌هاى
زيبا بنا مى‌كنيد به اميد اينكه در
دنیا جاودانه بمانيد؟!»
آمادگى
زمین براى ساختمان‌سازى و ساختن قصرها، از
نعمت‌های الهی و قابل يادآورى:
«وَ اذْكُرُوا إِذْ جَعَلَكُمْ خُلَفاءَ مِنْ بَعْدِ عادٍ وَ بَوَّأَكُمْ فِي الْأَرْضِ تَتَّخِذُونَ مِنْ سُهُولِها قُصُوراً وَ تَنْحِتُونَ الْجِبالَ بُيُوتاً فَاذْكُرُوا آلاءَ اللَّهِ وَ لا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ؛
و به خاطر بياوريد هنگامى كه شما را جانشينان قوم «عاد» قرار داد، و در
زمين مستقر ساخت، كه در دشتهايش، قصرها براى خود بنا مى‌كنيد؛ و در كوه‌ها، براى خود خانه‌ها مى‌تراشيد. بنابراين، نعمتهاى خدا را متذكّر شويد؛ و در
زمين، به فساد نكوشيد.»
توجّه به خدادادى بودن نعمت خانه‌سازى و قصرسازى و به ياد داشتن آن،
زمينه‌ساز پرهيز از
فسادانگیزی:
«وَ اذْكُرُوا إِذْ جَعَلَكُمْ خُلَفاءَ مِنْ بَعْدِ عادٍ وَ بَوَّأَكُمْ فِي الْأَرْضِ تَتَّخِذُونَ مِنْ سُهُولِها قُصُوراً وَ تَنْحِتُونَ الْجِبالَ بُيُوتاً فَاذْكُرُوا آلاءَ اللَّهِ وَ لا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ؛
و به خاطر بياوريد هنگامى كه شما را جانشينان قوم «عاد» قرار داد، و در
زمين مستقر ساخت، كه در دشتهايش، قصرها براى خود بنا مى‌كنيد؛ و در كوه‌ها، براى خود خانه‌ها مى‌تراشيد. بنابراين، نعمتهاى خدا را متذكّر شويد؛ و در
زمين، به فساد نكوشيد.»
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۳، ص۳۱۷، برگرفته از مقاله «قصرسازی».
