قسم استظهاری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قسم استظهاری به معنای
سوگند خوردن بر ادعا پس از اقامه
بیّنه بر آن، برای
احتیاط است.
از آن در باب
قضاء سخن گفته‌اند.
ضابطه و قاعدۀ کلی در دعاوی، عدم تکلیف
مدّعی به سوگند یاد کردن است.
وظیفۀ او تنها اقامۀ بیّنه (حاضر کردن
شهود) است و سوگند خوردن وظیفۀ
منکر می‌باشد. از این‌رو، با اقامۀ بیّنه ادعای مدّعی ثابت و
حکم به نفع او صادر می‌گردد، لیکن مواردی از این قاعده کلی استثنا شده است، از جمله جایی که خواهان (مدّعی) علیه میّت ادعایی بکند، که علاوه بر اقامۀ بیّنه، باید بر ادعای خود سوگند بخورد تا حکم به نفع او صادر شود.
آیا
کودک،
دیوانه،
غایب و مانند آنان که توانایی دفاع از خود را ندارند، در حکم یاد شده ملحق به میّت‌اند و اگر کسی ادعایی علیه آنان داشته باشد و بیّنه نیز اقامه کند باید بر ادعای خود سوگند نیز بخورد یا نه؟ مسئله محل اختلاف است.
الحاق به اکثر فقها،
بلکه مشهور
نسبت داده شده است.
آیا لزوم سوگند خوردن به دَین اختصاص دارد یا در همۀ موارد، اعم از آنکه مورد ادعا دین باشد یا
عین یا منفعت و یا حق، همچون حق
خیار، ثابت است؟ مسئله اختلافی است. قول دوم به اکثر فقها نسبت داده شده است.
اگر مفاد
شهادت بیّنه، اقرار
میّت قبل از مرگش به ثبوت حق مدّعی بر عهده‌اش باشد، در صورتی که فاصله زمانی میان اقرار و مرگ به قدری باشد که ادای حق در آن مدت بر حسب عادت ممکن نیست، آیا در این فرض نیز مدّعی باید سوگند یاد کند؟ مسئله محل اختلاف است.
قسم
استظهاری باید نزد
حاکم صورت گیرد و با قسم خوردن نزد وارث یا حاکمی دیگر - غیر از حاکمی که بیّنه نزد او اقامه شده است - حق مدّعی ثابت نمی‌گردد.
قسم
استظهاری قابل اسقاط نیست، از این‌رو، چنانچه
وارث میّت این حق را اسقاط کند، حق مدّعی تنها با اقامه بیّنه - و بدون قسم خوردن - ثابت نخواهد شد.
•
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج۶، ص۵۸۵.
