• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قدرت (فقه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: قدرت (فقه)
مقالات مرتبط: قدرت.


قدرت به معنای توانایی است.
از آن در بسیاری از ابواب عبادات و معاملات، از قبیل طهارت، صلات، حج، جهاد، تجارت، اجاره، یمین، نذر، عهد و شفعه سخن گفته‌اند.


قدرت به دو قسم عقلی و شرعی تقسیم شده است.
مقصوداز قدرت عقلی، توانایی بر انجام دادن عمل است، هرچند با مشقت و سختی بسیار و تحمل ضرر، در برابر کسی که ناتوان از انجام دادن آن است. مقصود از قدرت شرعی، توانایی بر به جا آوردن عمل است، بدون آنکه در آن ضرر یا مشقت و سختی شدید باشد، مانند بیماری که آب برایش ضرر دارد. این بیمار هرچند قدرت عقلی بر غسل کردن یا وضو گرفتن دارد، لیکن قدرت شرعی ندارد، زیرا از نظر شرع غسل کردن یا وضو گرفتن برای او جایز نیست و باید تیمم کند و اگر غسل کند و یا وضو بگیرد، عملش باطل است.
[۱] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۲، ص۱۶۶.    


در توجه تکلیف به بندگان، علاوه بر شرایط خاص هر تکلیف، شرایطی عام، از جمله قدرت، معتبر است. بنابراین، تکلیف متوجه ناتوان و فاقد قدرت نمی‌شود.
[۲] شاهرودی، سیدمحمود، کتاب الحج، ج۱، ص۲۴.

مفاد آیات متعددی این است که خداوند بر هیچ بنده‌ای فوق وسع و طاقت او تکلیف نمی‌کند.
[۳] انعام/سوره۶، آیه۱۵۲.    
[۴] بقره/سوره۲، آیه۲۸۶.    
[۵] طلاق/سوره۶۵، آیه۷.    
از این آیات و نیز روایات وارد شده در موارد مختلف به دست می‌آید: قدرتی که در شرع مقدس مناط تکلیف است، قدرت عقلی بر انجام دادن عمل به هر شکل ممکن نیست، بلکه قدرت بر به جا آوردن آن بدون عسر و حرج و ضرر است، بنابراین، تکلیفی که شخص با سختی و دشواری بسیار و یا با تحمل ضرر توانایی انجام آن را دارد، منتفی است.
[۶] شهید ثانی، مسالک الافهام، ج۲، ص۱۴۰.    
[۷] نائینی، محمدحسین، کتاب الصلاة، ج۱، ص۲۶۹-۲۷۰.    


در تکالیف عبادی، چنانچه به جا آوردن تکلیفی برای مکلف عسر و حرج یا ضرر دانسته باشد، به بدل آن در صورت داشتن بدل منتقل می‌شود. در غیر این صورت، آن تکلیف ساقط می‌گردد.
انتقال به بدل همچون تیمم در فرض زیان داشتن آب برای بدن؛
[۸] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۵، ص۷۵.    

خواندن نماز به حالت نشسته یا خوابیده برای ناتوان از ایستادن و نشستن؛
[۹] علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج۳، ص۹۱.    

و سقوط تکلیف همچون، سقوط روزه ماه رمضان از بیماری که روزه برایش ضرر دارد و نیز پیران ناتوان از روزه گرفتن؛
[۱۰] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۷، ص۱۴۴-۱۴۷.    

سقوط جهاد از افرادی که توان جهاد کردن ندارند، مانند سالخوردگان؛
[۱۱] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۸.    

و سقوط حج از کسی که استطاعت مالی و بدنی ندارد، هرچند با سختی و مشقت زیاد بتواند آن را به جا آورد.
[۱۲] شهید ثانی، مسالک الافهام، ج۲، ص۱۴۰.    
[۱۳] بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۱۴، ص۸۲.    


قدرت بر تسلیم کالا و بهای آن شرط صحّت معامله است.
بنابراین، فروختن مالی که شخص از تسلیم آن ناتوان است، مانند فروختن پرنده در هوا صحیح نیست؛
[۱۴] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۲، ص۳۸۴ - ۳۸۵.    
چنان‌که از شرایط صحّت اجاره توانایی موجر بر تسلیم منفعت عین مورد اجاره به مستاجر می‌باشد.
[۱۵] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۷، ص۳۰۸.    

در معاملات و عقود، شرط کردن چیزی که توانایی بر انجام دادن آن نیست، صحیح نمی‌باشد.
[۱۶] انصاری، مرتضی، کتاب المکاسب، ج۶، ص۱۵.    

از شرایط صحّت نذر و عهد و قسم، توانایی بر انجام دادن متعلق آنها است.
[۱۷] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۵، ص۳۷۷.    
[۱۸] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۵، ص۳۸۲.    
[۱۹] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۵، ص۴۴۵.    

از شرایط ثبوت حق شفعه برای شفیع، قدرت بر پرداخت ثمن، بالفعل یا بالقوه است.
[۲۰] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۷، ص۲۷۰.    


۱. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۲، ص۱۶۶.    
۲. ↑ شاهرودی، سیدمحمود، کتاب الحج، ج۱، ص۲۴.
۳. ↑ انعام/سوره۶، آیه۱۵۲.    
۴. ↑ بقره/سوره۲، آیه۲۸۶.    
۵. ↑ طلاق/سوره۶۵، آیه۷.    
۶. ↑ شهید ثانی، مسالک الافهام، ج۲، ص۱۴۰.    
۷. ↑ نائینی، محمدحسین، کتاب الصلاة، ج۱، ص۲۶۹-۲۷۰.    
۸. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۵، ص۷۵.    
۹. ↑ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج۳، ص۹۱.    
۱۰. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۷، ص۱۴۴-۱۴۷.    
۱۱. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۸.    
۱۲. ↑ شهید ثانی، مسالک الافهام، ج۲، ص۱۴۰.    
۱۳. ↑ بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۱۴، ص۸۲.    
۱۴. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۲، ص۳۸۴ - ۳۸۵.    
۱۵. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۷، ص۳۰۸.    
۱۶. ↑ انصاری، مرتضی، کتاب المکاسب، ج۶، ص۱۵.    
۱۷. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۵، ص۳۷۷.    
۱۸. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۵، ص۳۸۲.    
۱۹. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۵، ص۴۴۵.    
۲۰. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۷، ص۲۷۰.    


• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج۶، ص۵۰۱.    


رده‌های این صفحه : اصطلاحات فقهی | عبادات | قدرت | معاملات
جعبه ابزار