فیء (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فَى‌ْء: (مِمَّآ أَفآءَ اللَّهُ عَلَيْكَ) «
راغب» در «
مفردات» مى‌گويد:
«فَى‌ْء» به معناى بازگشت و رجوع به حالت نيک است،
و اگر به
«سايه» فى‌ء گفته مى‌شود به خاطر اين است كه حالت برگشت دارد، سپس، مى‌افزايد: به اموال بى
دردسر نيز
«فى‌ء» مى‌گويند، چون با تمام حسنى كه دارد، باز هم مثل سايه عارضى و از بين رفتنى است! درست است كه در غنائم جنگى گاهى
دردسر فراوان است، ولى از آنجا كه باز با مقايسه با اموال ديگر،
دردسر كمترى دارد، و گاه اموال هنگفتى در يک حمله به دست مى‌آيد،
«فى‌ء» به آن اطلاق شده است.
«فِى‌ء» به سايه‌اى گفته مى‌شود كه تنها در مقابل يک مبدأ نورانى به وجود مى‌آيد، همچون سايه درختان در مقابل آفتاب.
(يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَحْلَلْنَا لَكَ أَزْوَاجَكَ اللَّاتِي آتَيْتَ أُجُورَهُنَّ وَمَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ مِمَّا أَفَاء اللَّهُ عَلَيْكَ وَبَنَاتِ عَمِّكَ وَبَنَاتِ عَمَّاتِكَ وَبَنَاتِ خَالِكَ وَبَنَاتِ خَالَاتِكَ اللَّاتِي هَاجَرْنَ مَعَكَ وَامْرَأَةً مُّؤْمِنَةً إِن وَهَبَتْ نَفْسَهَا لِلنَّبِيِّ إِنْ أَرَادَ النَّبِيُّ أَن يَسْتَنكِحَهَا خَالِصَةً لَّكَ مِن دُونِ الْمُؤْمِنِينَ قَدْ عَلِمْنَا مَا فَرَضْنَا عَلَيْهِمْ فِي أَزْوَاجِهِمْ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ لِكَيْلَا يَكُونَ عَلَيْكَ حَرَجٌ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا) (اى پيامبر! ما همسران تو را كه مهرشان را پرداخته‌اى براى تو
حلال كرديم، و همچنين كنيزانى كه از طريق غنايمى كه خدا به تو داده است مالك شده‌اى‌و دختران عموى تو، و دختران عمه‌ها، و دختران دايى تو، و دختران خاله‌ها كه با تو مهاجرت كردند
ازدواج با آنها براى تو جايز است و نيز زن باايمانى كه خود را به پيامبر ببخشد و مهرى براى خود نخواهد چنانچه پيامبر بخواهد مى‌تواند او را به همسرى برگزيند؛ امّا چنين ازدواجى تنها براى تو مجاز است نه ديگر مؤمنان؛ ما مى‌دانيم براى آنان در مورد همسرانشان و كنيزانشان چه حكمى مقرّر داشته‌ايم (و مصلحت آنان چه حكمى را ايجاب مى‌كند)؛ اين بخاطر آن است كه مشكلى در اداى رسالت بر تو نباشد (و از اين راه حاميان فزونترى فراهم سازى)؛ و خداوند آمرزنده و مهربان است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: «
وَ ما مَلَكَتْ يَمِينُكَ مِمَّا أَفاءَ اللَّهُ عَلَيْكَ» يعنى كنيزانى كه به عنوان
غنیمت و در جنگ‌ها خدا در اختيار شما قرار داد، و اگر ملک يمين (كنيز) را مقيد به «
مِمَّا أَفاءَ اللَّهُ عَلَيْكَ»- آنچه خدا به عنوان غنيمت نصيب تو كرد ، نمود صرفا به منظور توضيح بود، نه احتراز.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «فیء»، ص۴۲۸.
