• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فخرالدوله ابوالحسن علی بن رکن‌الدوله

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



فخرالدوله ابوالحسن علی بن رکن‌الدوله، از شخصیت‌های خاندان آل بویه، می‌باشد؛ این خاندان سلسله‌ای ایرانی‌نژاد و شیعی مذهب، منسوب به ابوشجاع هستند.



رکن‌الدوله پیش از مرگ، فخرالدوله ابوالحسن علی بن رکن‌الدوله (۳۴۱-۳۸۷ق/۹۵۲-۹۹۷م)، را به نیابت از عضدالدوله به حکومت همدان و دینور و توابع جبل گمارد. اما فخرالدوله از فرمان برادر سرپیچید و به عزالدوله بختیار، فرمانروای عراق گرایید. عضدالدوله نیز در ۳۶۹ق/۹۷۹م بر او تاخت و بسیاری از یاران فخرالدوله از جمله وزیرش ابوالحسن عبیدالله بن محمد بن حَمدَوَیه به اردوی عضدالدوله پیوستند. کار فخرالدوله به تباه کشید و او از همدان گریخت و به گرگان به نزد شمس‌المعالی قابوس بن وشمگیر رفت. عضدالدوله بر قلمرو او چیره شد و همه را به مؤیدالدوله وانهاد.

۱.۱ - شکست فخرالدوله

آنگاه این دو برادر از قابوس خواستند که فخرالدوله، برادر دیگر، را به آنها تسلیم کند «و او را مستظهر گردانیدند و به مواثیق و عهود». اما شمس‌الدوله به گرگان تاخت و قابوس به ناچار با فخرالدوله به نزد حسام‌الدوله تاش رفت. در ۳۷۱ق/۹۸۱م قابوس و فخرالدوله با سپاه خراسان به سپهسالاری حسام‌الدوله به گرگان هجوم بردند، اما شکست خوردند و عقب نشستند.

۱.۲ - بزرگ آل بویه

تا در ۳۷۳ق/۹۸۳م، پس از مرگ مؤیدالدوله، وزیر او صاحب بن عباد به اطاعت فخرالدوله گردن نهاد و امرای دولت را اشارت کرد که فخرالدوله را به گرگان بخوانند و به اطاعتش گردن نهند. فخرالدوله که در آن زمان بزرگِ آل بویه بود، به دعوت صاحب و امرای دولت و موافقت صمصام‌الدوله در بغداد، از نیشابور بیامد و بر تخت نشست و صاحب را به وزارت برداشت. شاید در همین زمان از سوی خلیفه الطائع، لقب ملک الاُمّة
[۵] ذهبی، شمس الدین محمد، العبر، ج۲، ص۱۲۷، به کوشش ابوهاجر محمد، بیروت، دارالکتب، العربیة، ۱۴۰۵ق.
یافت. سال بعد نیز ابوالحسن و ابوطاهر، پسران عضدالدوله، در اهواز و بصره، خطبه به نام فخرالدوله کردند.

۱.۳ - وفات فخرالدوله

اما دیری نپایید که شرف‌الدوله ابوالفوارس، این هر دو شهر را تصرف کرد. ۵سال بعد فخرالدوله به اشارت صاحب بن عباد، سپاهی با او به تسخیر عراق فرستاد و خود را به خوزستان نهاد. ولی چون مردی ممسک بود، سپاه از او روی بگردانید و صاحب نیز در اهواز از بهاءالدوله هزیمت یافت و کار فتح عراق بی‌سامان ماند. سرانجام، فخرالدوله در ۳۸۷ق/۹۹۷م در دژ طَبَرَک درگذشت. آغاز حکومت فخرالدوله را استیلا بر گرگان دانسته‌اند که پس از مرگ مؤیدالدوله، به دعوت صاحب بن عباد صورت گرفت.


۱. ابن جوزی، عبدالرحمن، المنتظم، ج۱۴، ص۳۹۴.    
۲. ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۱۱، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۳. ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۱۲، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۴. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۱، ص۲۲۹، به کوشش احسان عباس، بیروت، دارصادر، ۱۳۹۸ق.    
۵. ذهبی، شمس الدین محمد، العبر، ج۲، ص۱۲۷، به کوشش ابوهاجر محمد، بیروت، دارالکتب، العربیة، ۱۴۰۵ق.
۶. ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۳۹، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۷. ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۴۴، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۸. ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۹، ص۴۵، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    



دانشنامه بزرگ اسلامی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی برگرفته از مقاله «آل بویه»، ج۱، ص ۳۸۸.    




جعبه ابزار