• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عکس نقیض موجبه کلیه عرفیه عامه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


عکس نقیض موجبه کلیه عرفیه عامه، به‌معنای جابجایی موضوع و محمول قضیه موجبه کلیه عرفیه عامه همراه با تبدیل محمول یا هر دو طرف، به نقیض خود است.


عکس نقیض موجبه کلیه دو قضیه عرفیه عامه و مشروطه عامه، عبارت است از موجبه کلیه عرفیه عامه (در عکس نقیض موافق) و سالبه کلیه عرفیه عامه (در عکس نقیض مخالف).

۱.۱ - مثال برای عرفیه عامه

قضیه اصل: کل کاتب متحرک الاصابع بالدوام مادام کاتباً.
قضیه عکس نقیض موافق: کل غیر متحرک الاصابع غیرُکاتبٍ بالدوام مادام غیر متحرک الاصابع.
قضیه عکس نقیض مخالف: دائماً لاشئ من غیر متحرک الاصابع بکاتبٍ مادام غیر متحرک الاصابع.
[۱] تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۸۱-۸۳.
[۲] قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۳۵.
[۳] شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۱۲۱-۱۲۲.
[۴] مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۲۳۸-۲۳۹.


۱.۲ - مثال برای مشروطه عامه

قضیه اصل: کل کاتب متحرک الاصابع بالضرورة مادام کاتباً.
قضیه عکس نقیض موافق: دائماً کل غیر متحرک الاصابع غیر کاتبٍ مادام غیر متحرک الاصابع.
قضیه عکس نقیض مخالف: دائماً لاشئ من غیر متحرک الاصابع بکاتبٍ مادام غیر متحرک الاصابع.
برای اثبات عکس این دو قضیه چنین می‌گوییم: اگر عکس، صادق نباشد نقیض آن درست خواهد بود. در این صورت نقیض را با قضیه اصل ترکیب نموده و قیاسی تشکیل می‌دهیم که نتیجه آن امری محال، یعنی "سلب شئ از خودش" است.
مثال: در دو مورد فوق اگر قضیه عکس صحیح نباشد باید نقیض آن یعنی: "بعض غیر متحرک الاصابع کاتبٌ مادام غیر متحرک الاصابع بالفعل" صحیح باشد. از انضمام این قضیه با قضیه اصل، قیاسی به این صورت تشکیل می‌شود: "بعض غیر متحرک الاصابع کاتبٌ مادام غیر متحرک الاصابع بالفعل، و کل کاتب متحرک الاصابع بالضرورة او بالدوام مادام کاتباً". نتیجه قیاس عبارت است از: "بعض غیر متحرک الاصابع متحرک الاصابع بالضرورة او بالدوام مادام کاتباً". این، سلب شئ از نفس خود و محال است. بنابراین نقیض قضیه عکس باطل است و با ابطال نقیض عکس، خود عکس ثابت می‌شود. اما علت عدم انعکاس مشروطه عامه به مثل خود (مشروطه عامه)، وجود موارد نقض است.
[۵] خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۱۶۹.    
[۶] فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۱۰۳-۱۰۶.
[۷] علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۹۴.    
[۸] سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة، ص۲۸۰.    
[۹] مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۳۸۷-۳۹۰.    


در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌ المیزان.
• تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
• علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة.    
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

۱. ↑ تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۸۱-۸۳.
۲. ↑ قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۳۵.
۳. ↑ شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۱۲۱-۱۲۲.
۴. ↑ مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۲۳۸-۲۳۹.
۵. ↑ خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۱۶۹.    
۶. ↑ فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۱۰۳-۱۰۶.
۷. ↑ علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۹۴.    
۸. ↑ سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة، ص۲۸۰.    
۹. ↑ مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۳۸۷-۳۹۰.    


پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «عکس نقیض موجبه کلیه عرفیه عامه»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۳/۸.    




جعبه ابزار