عُرضة (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عُرضة:
(وَ لا تَجْعَلوا اللّٰهَ عُرْضَةً لِاَیْمانِکُمْ) عُرضة: بهانه، یعنی دست‌افزار (دستاویز) و نیز به معنی بازدارنده (مانع) آمده است.
به عبارت دیگر:
«عرضة»، مانع شدن میان دو چیز است که نمی‌گذارد یکی از آن‌ها به دیگری برسد و در معنای آن نیز گفته شده: نمایاندن چیزی است به منظور این که صلاحیت و لیاقت آن چیز، برای کاری که در نظر گرفته شده، معلوم شود مانند
عرضه داشتن مال برای فروش و... به همین جهت به هدف تیر و به دوشیزه‌ای که صلاحیت
ازدواج دارد و نیز به مرکبی که برای سفر تهیه شده، «
عرضة» گفته می‌شود.
به موردی از کاربرد
عُرضة در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ لا تَجْعَلواْ اللّهَ عُرْضَةً لِّاَیْمانِکُمْ اَن تَبَرّواْ وَ تَتَّقواْ وَ تُصْلِحواْ بَیْنَ النّاسِ وَ اللّهُ سَمیعٌ عَلیمٌ) (
خدا را در
معرض سوگندهای خود قرار ندهید و برای اینکه نیکی کنید و
تقوا پیشه سازید و در میان مردم
اصلاح کنید با
سوگند خود به خداوند، مانع‌تراشی نکنید و بدانید خداوند شنوا و داناست.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
کلمه
عرضة به ضم عین از ماده
عرض است، که به معنای
عرضه کردن چیزی است به کسی و یا چیزی، تا ببیند اگر به کارش می‌آید و در تامین غرضش دخالت دارد بپذیرد، مثل اینکه کالایی را در
معرض فروش قرار دهی، یا منزلی را به مشتری
عرضه کنی، تا اگر خواست در آنجا
اسکان گزیند، یا غذا را برای خوردن
عرضه کنی و به همین جهت می‌گویند: فلان
هدف در
معرض تیراندازی و نشانه‌گیری قرار گرفت و یا در باره دختری که شایستگی ازدواج دارد می‌گویند: فلان دختر در
عرضه (
معرض) ازدواج قرار گرفت و در باره ماشینی که صلاحیت برای سفر دارد می‌گویند فلان ماشین در
معرض سفر واقع شد، این معنای اصل کلمه بود.
اما
عرضه به معنای مانعی که سر راه در می‌آید و همچنین
عرضه‌ای که نصب می‌کنند، تا مانند هدف تیراندازی
معرض توارد واردات پی‌درپی قرار گیرد و در نتیجه از کلمه، معنای کثرت
عوارض استفاده شود، داخل در معنای اصلی کلمه نیست، بلکه بعدها پیدا شده است.
تفسیر نمونه می‌گوید: «
عرضة» (به ضم عین) به معنی «
معرض قرار گرفتن چیزی» است، مثلا جنسی را که به
بازار برای فروش می‌آورند و آن را در
معرض معامله قرار می‌دهند، «
عُرضة» می‌نامند.
گاهی به موانع نیز
عرضة اطلاق می‌شود، زیرا در
معرض انسان واقع می‌شوند و بر سر راه او قرار می‌گیرند.
با توجه به آنچه در معنی
عرضة گفته شد، معنی
آیه مورد بحث چنین می‌شود:
«خدا را در
معرض سوگندهای خود قرار ندهید...» یعنی برای هر کار کوچک و بزرگی قسم یاد نکنید و نام خدا را کوچک مشمارید و به این ترتیب جز در مواردی که هدف مهمّی در کار باشد، کار نامطلوبی شمرده شده است، این موضوع در احادیث متعددی نیز وارد شده است.
ممکن است «
عُرضة» در آیه مورد بحث به معنی «مانع» باشد، یعنی سوگند به نام خدا را مانع از انجام
کار نیک و اصلاح در میان مردم قرار ندهید و هرگونه سوگندی که چنین باشد بی‌ارزش و بی‌اعتبار است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «عُرضة»، ج۳، ص۱۵۱-۱۵۲.
