عمر بن عبدالله بامخرمه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عمر بن عبدالله بن احمد (۸۸۴ -۹۵۲ق/۱۴۷۹- ۱۵۴۵م)، از افراد مشهور
خاندان بامخرمه، فقیه،
صوفی و
شاعر بود.
وی در
هجرین به دنیا آمد. چون پدرش منصب قضای عدن را برعهده داشت، از همان اوان کودکی به همراه خانواده به آنجا رفت. فقه را نزد
پدر و برادرش عبدالله طیب آموخت. بعد از
مرگ پدر در ۹۰۳ق
، از محضر درس استادان دیگری همچون سید
ابوبکر ابن عبدالله عیدروس و شیخ
محمد ابن علی باجرفیل بهره برد و برای کسب علم به
زبید، شحر و جاهای دیگر سفر کرد. دیری نپایید که خود از مشاهیر هجرین شد و شاگردان بسیار یافت.
نفوذ دینی و سیاسی - اجتماعی او به حدی بود که او را با دولت‌مردان دَوْعن و نیز هجرین درگیر ساخت. از این‌رو،
سلطان بدر کثیری او را ۳ بار به شحر (الساحل)
تبعید کرد؛ اما این تبعیدها نه تنها تأثیری در روحیه پرتلاطم وی نداشت، بلکه او را بر انجام دادن تکلیف خویش مصم‌تر ساخت. بدین سبب، دستگاه حکومتی برای اینکه بتواند او را مستقیماً زیر نظر داشته باشد، به سَیوون منتقلش کرد
.
عمر تا پیش از آشنایی با
عبدالرحمان بن باهرمز صوفی (د ۹۱۴ق/ ۱۵۰۸م)، فقیهی پرآوازه بود، اما تحت تأثیر باهرمز چنان به
تصوف گرایش یافت که حتی بعدها پسرش از آوردن نام او در طبقات‌الفقها خودداری کرد
شاید سبب اصلی
تبعید وی نیز همین صوفی‌گرایی بوده باشد، چرا که او همه سنت‌های جاری را زیر پا نهاد و یکسره به عبدالرحمان باهرمز پیوست
و از نزدیک‌ترین و برترین شاگردان او شد و در ۹۱۳ق، یک سال قبل از مرگ شیخش، از دست او
خرقه پوشید
و تا پایان عمر در سیوون جانشین باهرمز صوفی بود.
وی در همان‌جا درگذشت و تربتش در آنجا زیارتگاه شد.
عمر در
شعر دستی داشت. اشعار عامیانه او در بحر و اوزان بومی «حُمَینی» شامل موضوعات متنوعی است؛ از این رو، بسیار مورد توجه خاص و عام - حتی در زمان حاضر - قرار گرفته است. برخی از اشعار او را سقاف در
تاریخ الشعراء الحضرمیین آورده است.
اشعار عمر را
باحسن حُدیلی گردآوری، و برخی عبارات و مشکلات آن را شرح کرده است.
طبق گزارش‌های لوفگرن،
عبدالرحمان بن مصطفی عیدروس (د ۱۱۹۲ق/۱۷۷۸م)، شرحی بر
شعر عمر بامخرمه نگاشته است؛ نیز
جعفر بن مصطفی عیدروس (د ۱۱۴۲ق/۱۷۲۹م) قصیده‌ای از بامخرمه را شرح کرده، و عرض اللآلی نامیده است. از دیوان اشعار عمر نسخه‌های متعددی در
یمن و
مکه موجود است.
از دیگر آثاری که به این فقیه و صوفی منسوب است، می‌توان به شرح اسماءالله الحسنی، المطلب الیسیر من السالک الفقیر و الوارد القدسی فی شرح
آیةالکرسی اشاره کرد.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بامخرمه»، ج۱۱، ص۴۴۱۷.
