عمرو بن سلم نیشابوری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوحفص عمر بن سلمه حدّاد/ عمر بن سالم/ عمرو بن سلم حدّاد نیشابوری، از
صوفیان بزرگ و مشایخ ملامتیه در
قرن سوم است. تاریخ
ولادت او معلوم نیست.
در
روستای کوردآباد/ کردی‌آباد (در راه بخارا در نزدیکی
نیشابور ) زاده شد.
از دوران
کودکی ، خانواده و تحصیلات او اطلاع چندانی در دست نیست، همین قدر می‌دانیم که از
سادات نیشابور بوده و به آهنگری اشتغال داشته و از همین رو به
حدّاد ملقب شده است
وی از
شاگردان عبداللّه مهدی باوردی (ابیوردی) و فردناشناسی به نام علی نصرآبادی و از یاران و مصاحبان احمد بن خضرویه، ابوتراب نخشبی و
بایزید بسطامی بود
حدّاد از مشایخ متقدم تصوف
حوزه خراسان بود که هم در شیوخ آن
حوزه و
حوزه بلخ و هم در شیوخ
حوزه بغداد ، خصوصآ
جنید بغدادی ، تأثیرات عمیقی گذاشت و نزد آن‌ها از منزلت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار شد
از جمله آن عرفا و مشایخ بودند: ابوعثمان حیری، که بعد‌ها
داماد و
جانشین حدّاد شد؛ ابوالفوارس شاه شجاع کرمانی؛
محفوظ بن محمود نیشابوری؛ ابومحمد عبداللّه بن محمد خرّاز و محمد بن عبدالوهاب ثقفی
هر چند
طریقت ملامتیه مدت‌ها پیش از ابوحفص به وجود آمده بود، او و حمدون قصّار را نخستین و مهم‌ترین مروّجان
ملامتیه در
خراسان و واضع و تدوین‌کننده مهم‌ترین اصول آن دانسته‌اند.
اهمیت حدّاد در این زمینه به حدی بود که وی را
شیخ ملامت خوانده‌اند.
وی به
قرآن و
سنّت سخت پای‌بند بود،
اما به سبب اصرارش در پنهان داشتن حقیقت احوال خویش، وی را به
زندقه متهم کردند.
تذکره‌نویسان تاریخ
وفات حدّاد را بین ۲۶۰ تا ۲۷۰ ثبت کرده‌اند.
قبر وی در نیشابور است.
از حدّاد
اثر مکتوبی در دست نیست، اما ظاهراً با برخی بزرگان صوفیه معاصر خود مکاتبه داشته است.
کامل‌ترین تعریفاتی که از اساس فکری ملامتیان و امهات مسائل تعلیمی آنان به دست آمده، از سخنان اوست.
سخنان وی درباره فتوت، نشان دهنده رابطه بسیار نزدیک ملامتیه و فتیان است.
او درباره تصوف و آداب سیر و سلوک و موضوعاتی چون
ذکر ،
سماع ، کرم و
بخل و
ایثار ، شوق و محبت،
آفات نفس ، آداب سفر، ترک تکلف، احکام و آداب
فقر ، و آداب اشتغال به کسب نیز سخنانی دارد.
(۱) یحیی بن احمد باخرزی، اوراد الاحباب و فصوص الآداب، ج۲: فصوص الآداب، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۵۸ش.
(۲) عبدالرحمان بن احمد جامی، نفحات الانس، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ش.
(۳) عبدالحسین زرین‌کوب، جستجو در تصوف ایران، تهران ۱۳۶۳ش.
(۴) محمد بن حسین سلمی، اصول الملامتیة و غلطات الصوفیة، چاپ عبدالفتاح احمد الفاوی محمود، (قاهره) ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
(۵) محمد بن حسین سلمی، طبقات الصوفیة، چاپ نورالدین شریبه، حلب ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
(۶) سمعانی، الانساب.
(۷) عبدالقاهر بن عبداللّه سهروردی، آداب المریدین، ترجمه عمر بن محمد شیرکان، چاپ نجیب مایل هروی، تهران ۱۳۶۳ش.
(۸) محمد بن ابراهیم عطار، تذکرةالاولیاء، چاپ محمد استعلامی، تهران ۱۳۷۸ش.
(۹) ابوالعلاء عفیفی، الملامتیة و الصوفیة و اهل الفتوة، (قاهره) ۱۳۶۴/۱۹۴۵.
(۱۰) محمد بن محمد غزالی، کیمیای سعادت، چاپ حسین خدیوجم، تهران ۱۳۶۴ش.
(۱۱) عبدالکریم بن هوازن قشیری، الرسالة القشیریة، چاپ معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه‌جی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
(۱۲) عبدالباقی گولپینارلی، ملامت و ملامتیان، ترجمه توفیق، سبحانی، تهران ۱۳۷۸ش.
(۱۳) علی بن عثمان هجویری، کشف المحجوب، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۸۳ش.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «عمر بن سلمة حدادنیشابوری»، شماره۵۸۵۶.
