علیرضاخان قوانلو ایلخانی قاجار
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«علیرضاخان قوانلو ایلخانی قاجار»،
عضدالملک،
پسر موسیخان و دایی زاده ناصرالدین شاه
قاجار در
سال ۱۲۳۸ ق. در
تهران متولد شد.
در
زمان سلطنت محمدشاه، سالهای اول سلطنت ناصرالدین شاه، غلام بچه‌ای بیش نبود و در سال ۱۲۷۱ ق. پیشخدمت خاصه شاه گردید. در سال ۱۲۸۵ ق. پس از درگذشت میرزا محمدحسین قزوینی، ملقب به
عضدالملک و در همین سال مهردار شاه نیز شد.
در
سفر عتبات در سال ۱۲۸۷ ق. و نیز سفر اروپا در سال ۱۲۹۰ ق. با ناصرالدین شاه همسفر بود و در دربار به مناصب متعددی رسید. در سفر دوم ناصرالدین شاه به اروپا از همراهان شاه بود. در سال ۱۲۸۸ ق. به سمت خوانسالاری تعیین شد و ضمنا حکومت
مازندران نیز به وی واگذار گردید. در سال ۱۲۹۰ ق. علاوه بر داشتن سمتهای خوانسالاری و مهرداری شاه، عهده دار ایلخانی گری
ایل قاجار نیز بود.
در سال ۱۲۹۲ ق. به جای میرزا کاظم خان نوری نظام الملک،
وزیر دادگستری شد. شاه در
شعبان ۱۳۰۴ ق.
عضدالملک را رئیس صندوق عدالت یعنی وزارت دادگستری کرد.
عضدالملک در واقعه رژی و شورش مردم در سال ۱۳۰۹ ق. رابط بین شاه و علما بود. پس از آنکه محمدعلیشاه در
تاریخ جمعه ۲۸ تیر ۱۲۸۸ ش. به
سفارت روس در زرگنده، پناهنده شد، توسط مجلس از تخت و تاج سلطنت رسما محروم گردید و پس از آنکه
ولیعهد و
فرزند خردسال او احمد میرزا به جای
پدر به پادشاهی رسید و
عضدالملک قاجار به
نیابت سلطنت برگزیده شد و تا زمانی که احمد شاه به
بلوغ نرسیده بود، سمت
نیابت سلطنت را برای خود محفوظ داشت.
عضدالملک از مخالفان جدی
اعدام شیخ فضل الله نوری بود و پس از این واقعه دستور داد تا مراسم تعزیتی برای وی برپا دارند. وی همچنین از اعتماد مرحوم
آخوند خراسانی نیز بهره مند بود و مکتوبات متعدد متبادله بین او (به عنوان
نایب السلطنه مشروطه) و آخوند در مشروطه دوم، گواه این امر است. در واقع، نقطه
امید مشروطه خواهان اصیل و متشرع برای اصلاح امور مشروطه به شمار می‌رفت. علیرضاخان
عضدالملک یک سال بیشتر در منصب
نایب السلطنگی برقرار نماند و در
شهریور ۱۲۸۹ ش/
رمضان ۱۳۲۸ ق درگذشت.
سفرنامه
عضدالملک به عتبات.
سفرنامه عضد الملک به عتبات (کتاب) .
نرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
