عثمان دقنه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عثمان دِقْنه، از مجاهدان بزرگ
سودان در
قرن سیزدهم و چهاردهم هجری/ نوزدهم و بیستم میلادی است.
او در منطقه
جبال الاحمر در ناحیه بجه و در میان
قبیله دقناب (از
طایفه هدندوه) در ۱۲۵۶ ق/ ۱۸۴۰ به
دنیا آمد. وی دروس دینی را خواند و از علمای
تفسیر و
حدیث گردید و به
تصوف گرایید و از امرای بزرگ
دراویش سودان شد. او بعداً به
تجارت برده پرداخت و در ناحیه سواکن اقامت کرد.
وی به عنوان فرمانده
مهدی سودانی به سودان شرقی اعزام شد تا نامه‌ها و اعلامیه‌های او را به قبایل آن منطقه رسانده و آنان را به یاری مهدی دعوت کند. اغلب مردم که از
حکومت محلی خود رنجیده خاطر بودند، به یاران مهدی (دراویش) پیوستند.
عثمان در ۱۲۹۸ ق/ ۱۸۸۲ در ناحیه «سواکن» و سپس همراه با مردم سودان شرقی در ۱۸۸۳ در ناحیه «سنکات» به مبارزه با انگلیسی‌ها و عوامل آنها
قیام کرد. پس از آن طوکر را به محاصره درآورد و به نبردی سخت با نیروهای انگلیسی پرداخت که به پیروزی نیروهای او انجامید. به دنبال آن در نبرد تامای اول در ۱۸۸۳ یا ۱۸۸۴، یک ستون نظامی انگلیسی ـ مصری متشکل از چهار هزار نفر بر نیروهای عثمانی دقنه حمله کردند. در این نبرد نیروهای انگلیسی شکست خورده و عقب نشینی کردند و همه توپ‌های دریایی را که در
اختیار داشتند به تصرف دراویش سودانی درآمد. این شکست، دولت
بریتانیا را به
خشم آورد و سپاهی به فرماندهی ژنرال «گراهام» برای سرکو مجاهدان گسیل داشت. در این نبرد که به تامای دوم مشهور است، نیروهای عثمان دقنه ناچار به عقب نشینی شدند و توپ‌هایی که به
غنیمت گرفته بودند بار دیگر به دست نیروهای انگلیسی – مصری افتاد. تلفات هر دو طرف سنگین بود و حکومت انگلیس ناگزیر به تخلیه سودان شرقی شد و عثمان دقنه به عنوان حاکم آن منطقه به سازماندهی دولت سودان شرقی پرداخت. در ۱۳۰۴ ق/۱۸۸۸ لرد کیچنر، حاکم انگلیسی سودان به یورشی غافلگیرانه برای سرکوب عثمان دقنه دست زد، لکن عثمان دقنه توانست نیروهای او را پراکنده ساخته و متعاقباً در نبرد جمیزه بر سرهنگ کوک، پیروز گردد.
در ۱۳۱۱ ق/ ۱۸۹۵ کیچنر به حمله گسترده ای برای تصرف سودان شرقی دست زد و نبردهای متعددی میان نیروهای او و سپاهیان عثمان دقنه روی داد که مهم‌ترین آنها نبرد نخیله در ۱۳۱۴ق/۱۸۹۸،نبرد کرری و نبرد جدید یا ام دویکرت بود. در آخرین نبرد، دقنه شکست خورد و بر اثر
خیانت یکی از نزدیکانش در ۱۳۱۸ ق/۱۹۰۰،به
اسارت دشمن درآمد. او مدت بیست و هفت سال در
زندان استعمارگران انگلیسی به سر برد و در همان زندان در ۱۳۴۵ ق/ ۱۹۲۶ درگذشت.
دانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ اسلام، فرهنگنامه علمای مجاهد، برگرفته از مقاله «عثمان دقنه».
