عبدالملک برهانی‌نیشابوری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بُرهانی نیشابوری، عبدالملک، از شاعران
خراسان در قرن پنجم می باشد.
امیر معزّی، شاعر شهیر، پسر اوست که به پدر فخر کرده و خود را جانشین و
وارث مهارت و استادی او شمرده است. امیر معزّی را در آغاز شاعری «پسر برهانی» می نامیدند
.
برهانی در قطعه‌ای مشهور پسرش را به
ملکشاه سلجوقی (حک: ۴۶۵ـ۴۸۵) سپرد و خود در آغاز دولت ملکشاه، به سال ۴۶۵، در
قزوین درگذشت.
با توجه به بیتی از امیر معزّی که در آن عمر برهانی را ۵۶ سال دانسته است، می توان سال تولد او را حدود ۴۰۹ تخمین زد
برهانی ملک الشعرای دستگاه سلجوقیان، و معاصر و مداح الب ارسلان (حک: ۴۵۵ـ۴۶۵) بود.
او سبک منوچهری را، در تتبع اشعار عرب و آوردن مضامین تازیِ بسیار در شعر فارسی، دنبال کرد و امیر معزّی این شیوه را به کمال رساند.
لامعی گرگانی،
سوزنی سمرقندی ،
جمالی مهریجردی و
عمعق بخارایی همعصر او بودند.
از جمله ممدوحان اوی اند:
الب ارسلان که تخلّص برهانی احتمالاً مأخوذ از لقب او، برهان
امیرالمؤمنین، است؛ ملکشاه؛
و همچنین عدّه‌ای از امیران و وزیران.
از برهانی جز یک
قصیده، که اشتبا‌ها به منوچهری نسبت داده شده است، چند
بیت از تشبیبِ قصیده‌ای در مونس الاحرار، بیت معروفی در توصیه پسرش به ملکشاه، و یک قصیده که در دیوانهای خطی و چاپی منوچهری به اشتباه وارد شده، اثر و سروده دیگری در دست نیست.
(۱) محمد بن بدرالدین جاجرمی، مونس الاحرار فی دقائق الاشعار، با مقدمه محمد قزوینی، چاپ میرصالح طبیبی، ج ۱، تهران ۱۳۳۷ ش.
(۲) ذبیح الله صفا، تاریخ ادبیات در ایران، ج ۲، تهران ۱۳۶۳ ش.
(۳) محمد معین، «برهانی و قصیده او»، نشریه دانشکده ادبیات تبریز، سال ۱، ش ۱ (۱۳۲۷ ش).
(۴) احمد بن عمرنظامی، چهار مقاله، چاپ محمد معین، تهران ۱۳۳۳ ش.
(۵) رضاقلی بن محمدهادی هدایت، مجمع الفصحا، چاپ مظاهر مصفا، تهران ۱۳۳۶ـ ۱۳۴۰ ش.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «عبدالملک برهانی‌نیشابوری»، شماره۱۱۴۴.
