عبدالمغیث حربی‌بغدادی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حربی بغدادی، عبدالمغیث بن زهیر بن زهیر بن علوی،
کنیه‌اش ابوالعز،
حافظ و
محدّث قرن ششم است.
او در حدود
سال ۵۰۰ در
محله حربیه
بغداد ،
متولد شد.
از قاضی ابوالحسین فرّاء معروف به ابن‌ابی‌یعلی صاحب طبقات‌الحنابله،
فقه فراگرفت و در
حدیث از محضر
استادانی چون ابوغالب احمد بن حسن البنا، صاحبِ مشیخه در حدیث، ابومنصور عبدالرحمان بن محمد قزاز معروف به ابن زُریق و ابوالبرکات عبدالوهاب بن مبارک انماطی بهره برد.
اهتمام او به
حدیث چنان بود که به جز مشایخ، از هم طرازان خود نیز
روایاتی شنید
و بر اثر این کوششهای علمی بود که یکی از بزرگان
حنبلی در شام به شمار آمد.
به گفته
ابن‌عماد ،
وی در ۳۸ سالگی مجلس حدیثی در آن‌جا دایر کرد.
چون وی از مشایخ حدیث بود، به عده‌ایاز جمله به عبدالغنی جماعیلی
اجازه روایت حدیث داد.
وی در ۱۳ محرّم ۵۸۳ در زادگاهش درگذشت و
جنازه‌اش را در کنار
قبر احمد بن حنبل دفن کردند.
به گفته
ذهبی ،
گرچه وی در حدیث موثق بوده، اما به دلیل بضاعت اندک علمی، اشتباهاتی کرده است.
ابن‌جوزی
دانش حربی را در حدیث ناچیز و وی را در فهم حدیث صحیح از غیرصحیح ناتوان دانسته و روش او را در حدیث عوامانه و متعصبانه تلقی کرده است.
در عین حال، او را فردی صالح، راست کردار و امین وصف کرده‌اند.
ابن‌حنبلی،
واعظ و
مفسر و
فقیه حنبلی در
شام ، به
زهد و
ورع وی اشاره کرده و گفته است وقتی او را دیدم، احمد بن حنبل در ذهنم مجسم شد.
حربی، به پیروی از
استاد خود ابن‌بناء، کتابی تألیف کرد که براساس آن
لعن یزید بن معاویه جایز نیست و در ملاقات با
خلیفه عباسی ،
ناصرلدین
اللّه، نیز از این نظریه دفاع کرد.
به همین دلیل، بین او و
ابن‌جوزی نزاع سختی درگرفت و ابن جوزی کتابِ الردّ علی‌المتعصب العنید را در پاسخ او نوشت و در آن ادعاهای حربی را، از جمله قبول
ولایت عامه یزید،
وجوب اطاعت از
امام ظالم و طرفداری بی‌دلیل و ناموجه از یزید، مردود شمرد.
به عقیده
ذهبی ،
این کتابِ حربی، عجیب است و از کم اطلاعی نویسنده آن حکایت دارد.
عبدالمغیث حربی، به پیروی از ابوعلی بَرَدانی، در اثبات اقتدای
پیامبر اکرم در نماز به
ابوبکر دو کتاب نوشت.
در این زمینه هم ابن‌جوزی با نگارش کتاب آفة اصحاب‌الحدیث در ردّ عبدالمغیث حربی، از آن انتقاد کرد و بر احادیث مورد استناد حربی، از لحاظ
سند و مضمون، خدشه وارد ساخت.
ابن‌جوزی در این اثر
بر آن بود که بین درک حربی از
مذهب حنبلی با حقیقت آن تفاوت بسیاری وجود دارد.
الانتصار
لمسند الامام احمد کتاب دیگری از حربی است.
چنان‌که از نام آن پیداست، حربی عقیده داشت تمام احادیث مسند امام احمد بن حنبل صحیح‌اند.
ابن‌جوزی در این مورد هم، با او و افراد دیگری که قائل به این نظر بودند مخالفت کرده است.
گفته شده حربی کتابی در تحریم
غنا و
آلات لهو به نام الدلیل الواضح فی‌النهی عن ارتکاب الهوی الفاضح داشته که در آن به تحریم
دف در هر حال، تصریح کرده است.
کتاب دیگری به نام حیاة الخضر از او گزارش شده که در پنج جزء بوده است.
از هیچ‌یک از کتابهای وی اثری در دست نیست.
(۱) ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ.
(۲) ابن‌جوزی، آفة اصحاب الحدیث، چاپ علی حسینی میلانی، تهران ۱۳۹۸.
(۳) ابن‌جوزی، کتاب الردّ علی المتعصب العنید، چاپ محمدکاظم محمودی، ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
(۴) ابن رجب، کتاب الذیل علی طبقات الحنابلة، ج۱، در ابن‌ابی‌یعلی، طبقات الحنابلة، ج۳، بیروت ۱۳۷۲/۱۹۵۲.
(۵) ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۱.
(۶) ابن‌عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب.
(۷) ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۰.
(۸) ابن‌نجار، ذیل تاریخ بغداد، در احمد بن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، او، مدینةالسلام، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، ج۱۶ـ۲۰، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۷.
(۹) ابن‌نقطه، التـّقیید لمعرفة رواة السنن و المسانید، چاپ کمال یوسف حوت، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
(۱۰) محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، چاپ شعیب أرنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ۱۹۸۸.
(۱۱) محمد بن احمد ذهبی، العبر فی خبر من غبر، ج۴، چاپ صلاح‌الدین منجد، کویت ۱۹۸۴.
(۱۲) مجیرالدین عبدالرحمان بن محمد عُلَیمی حنبلی، المنهج الاحمد فی تراجم اصحاب الامام احمد، ج۳، چاپ محیی‌الدین نجیب، بیروت ۱۹۹۷.
(۱۳) یاقوت حموی، معجم الادباء.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «عبدالمغیث حربی‌بغدادی»، شماره۶۰۱۴.
