• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عبدالرزاق بن فضل‌الله باشتینی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


عبدالرزاق بن فضل‌الله باشتینی یکی از امیران سربداران و موسس جنبش سربداران بود. سربداران، جنبش و قیام شیعیان سبزوار بر ضد مغولان در سده هشتم قمری بود. سربداران دوازده امیر بودند که یکی پس از دیگری، حدود نیم قرن، در فاصله بین درگذشت ابوسعید بهادرخان در ۷۳۶، تا یورش تیمور گورکان حکومت کردند
[۱] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۷، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۲] میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۱-۳۵۲، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
[۳] راقم سمرقندی، میر سید شریف، تاریخ راقم، ج۱، ص۹، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۸۰ ش.
[۴] Edward von Zambaur, Manuel de généalogie et de chronologie pour l'histoire de l'islam, Hannover ۱۹۲۷, repr. Osnabrück ۱۹۷۶.، p۲۵۶.
و قلمرو آنها منطقه شرقی و شمال ایران در آن زمان را دربر می‌گرفت.


عبدالرزاق بن فضل‌الله باشتینی فرزند یکی از اعیان محلی و به قولی، کدخدای باشتین بود. عبدالرزاق به پیشنهاد برادرش، امیر امین‌الدین، به دربار ابوسعید تیموری راه یافت و از طرف او برای گرفتن مالیات به کرمان رفت، اما از تحویل آن خودداری کرد.
عبدالرزاق با شنیدن خبر درگذشت ابوسعید بهادرخان به باشتین رفت و رهبری شورش را، که با کشته شدن مأموران مالیات شروع شده بود، به عهده گرفت و هفتصد تن با وی بیعت کردند.
[۵] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۷-۲۷۸، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۶] لاری، مصلح‌الدین محمد، مرآت الادوار و مرقات الأخبار، ج۲، ص۷۶۹، چاپ خلیل ساغروانیان، تهران ۱۳۹۳ ش.
[۷] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۰۱-۶۰۲.

هنگامی که علاء‌الدین محمد، حاکم سبزوار و جوین، در فریومد خبر قتل مأموران مغول را شنید، حسن حمزه و حسین حمزه را خواست. آنان تعلل کردند و عبدالرزاق به یاری‌شان شتافت و سربداران سبزوار را بدون مقاومت تصرف کردند.
[۸] خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۱۶-۹۱۷، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
سپس، جوین، اسفراین، جاجرم، رادکان، سلطان میدان، بیار و خجند را گشودند.
[۹] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۹، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.

عبدالرزاق در ۷۳۸ در سبزوار، حکومت سربداران را تأسیس کرد و به نام خود خطبه خواند و سکه زد.
[۱۰] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۹، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.


عبدالرزاق فاقد هرنوع جاه‌طلبی سیاسی بود،
[۱۱] فریومدی، غیاث‌الدین، ذیل مجمع الانساب، ج۱، ص۳۴۷، در محمدبن علی شبانکاره ای، مجمع الانساب، چاپ میرهاشم محدث، ج ۲، تهران ۱۳۶۳ ش.
اما به سبب رفتار غیر اخلاقی‌اش
[۱۲] خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۲۰، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
[۱۳] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۰، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۱۴] لاری، مصلح‌الدین محمد، مرآت الادوار و مرقات الأخبار، ج۲، ص۷۶۹، چاپ خلیل ساغروانیان، تهران ۱۳۹۳ ش.
پس از یک سال و دو ماه حکومت در سبزوار
[۱۵] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۹، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۱۶] راقم سمرقندی، میر سید شریف، تاریخ راقم، ج۱، ص۹، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۸۰ ش.
[۱۷] میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۱، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
(هفت ماه) به دست برادرش، امیر وجیه‌الدین مسعود، کشته شد.
[۱۸] خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۲۰، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.


۱. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۷، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۲. ↑ میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۱-۳۵۲، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
۳. ↑ راقم سمرقندی، میر سید شریف، تاریخ راقم، ج۱، ص۹، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۸۰ ش.
۴. ↑ Edward von Zambaur, Manuel de généalogie et de chronologie pour l'histoire de l'islam, Hannover ۱۹۲۷, repr. Osnabrück ۱۹۷۶.، p۲۵۶.
۵. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۷-۲۷۸، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۶. ↑ لاری، مصلح‌الدین محمد، مرآت الادوار و مرقات الأخبار، ج۲، ص۷۶۹، چاپ خلیل ساغروانیان، تهران ۱۳۹۳ ش.
۷. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۰۱-۶۰۲.
۸. ↑ خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۱۶-۹۱۷، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
۹. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۹، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۰. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۹، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۱. ↑ فریومدی، غیاث‌الدین، ذیل مجمع الانساب، ج۱، ص۳۴۷، در محمدبن علی شبانکاره ای، مجمع الانساب، چاپ میرهاشم محدث، ج ۲، تهران ۱۳۶۳ ش.
۱۲. ↑ خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۲۰، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
۱۳. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۰، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۴. ↑ لاری، مصلح‌الدین محمد، مرآت الادوار و مرقات الأخبار، ج۲، ص۷۶۹، چاپ خلیل ساغروانیان، تهران ۱۳۹۳ ش.
۱۵. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۹، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۶. ↑ راقم سمرقندی، میر سید شریف، تاریخ راقم، ج۱، ص۹، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۸۰ ش.
۱۷. ↑ میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۱، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
۱۸. ↑ خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۲، ص۹۲۰، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.


• رضا رضازاده لنگرودی، دانشنامه جهان اسلام، برگرفته از مقاله «سربداران»، تاریخ بازبینی ۱۴۰۱/۰۷/۲۳.    


رده‌های این صفحه : حاکمان خراسان | سربداران
جعبه ابزار