طلوع سعد السعود (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«طلوع سعد السعود» که نام کامل آن، «طلوع سعد السعود فی اخبار وهران و الجزائر و اسبانیا و فرنسا الی اواخر القرن التاسع عشر»، کتابی است به
زبان عربی ، در دو جلد، نوشته آغا بن عوده مزاری، در باره جغرافیا و تاریخ برخی شهرهای دنیای قدیم.
کتاب، مشتمل بر تشکر و تقدیر و یک مقدمه و یک تمهید به قلم محقق، دکتر یحیی بو عزیز و پنج مقصد می‌باشد.
این کتاب، در حقیقت دانش نامه تاریخی و فرهنگی و جغرافی و اجتماعی بزرگی است که به معرفی برخی از شهرهای دنیای قدیم در چهار قاره جهان؛ یعنی افریقا، اروپا، آسیا و اقیانوسیه می‌پردازد.
مؤلف، در این کتاب به تفصیل در باره چند شهر، از جمله: استان وهران در
الجزایر ، اسپانیا، فرانسه، قلمرو حکومت ترکان عثمانی از روزگاران دور تا سال ۱۸۹۰ م، سخن گفته و به معرفی سیره و روش گروه زیادی از
عالمان ،
اولیا ، امرا، سلاطین،
خلفا و... پرداخته و در باره نظام اداری ترکان
عثمانی در شهرهای خود و نیز در الجزایر و شهرهای مغرب داد سخن داده و هم چنین در باره قبایلی که در غرب وهران سکونت داشته‌اند، مطالبی را بیان نموده و در اصول و فروع و نیز ادوار سیاسی و نظامی آنان در طول مدت حکومت
ترکان و نیز قبل و بعد از ایشان تا زمان خودش سخن گفته است. وی، در این کتاب، روش
ابن خلدون را در وضع شجره نامه افراد به کار برده است.
هم چنین وی در باره رگ و ریشه و نژاد اروپاییان و ساکنان اسپانیا و فرانسه و نیز پادشاهانی که بر این سرزمین‌ها تا قرن نوزدهم میلادی حکم رانده‌اند، سخن گفته است و نیز در باره ریشه و نژاد ترکان آسیا و نیز سر برآوردن آنان از آسیای صغیر و تشکیل دولت توسط ایشان و نیز برخی ملوک و سلاطین ایشان تا اواخر قرن نوزده میلادی بحث کرده است. مزاری، در باره تاریخ اندلس
اسلامی نیز به اختصار سخن گفته است.
محتوای مقاصد پنج گانه کتاب بدین شرح است:
مقصد اول: معرفی کسی که وهران را بنا نهاد، زمانی که وهران بنا نهاده شد، کسی که فرمان بنای آن را صادر نمود، کسی که بر بنای وهران نظارت داشت و نیز توصیف وهران از زبان جهان گردان و مورخان.
مقصد دوم: در این مقصد، مؤلف، به معرفی حدود ۵۳ تن از اولیاء صالح خدا که در وهران مقیم بوده‌اند، پرداخته است و در شرح حال برخی، چون محمد بن عمر هواری، به تفصیل گراییده است.
مقصد سوم: در این مقصد، مؤلف، به معرفی برخی از
علمای وهران ، از آغاز تا زمان خویش پرداخته است. در این مقصد، مؤلف، از ۶۳ عالم نام می‌برد که شرح حال برخی را به تفصیل و برخی دیگر را به اختصار بازگو می‌کند. در این مقصد، مؤلف، مجددا از برخی از اولیای وهران که در شمار علما نیز محسوبند، نام می‌برد.
مقصد چهارم: این مقصد، طولانی‌ترین مقاصد پنج گانه است که ضمن آن، مزاری، در باره دولت‌هایی که بر وهران و نیز مغرب اوسط و اقصی، حکم رانده‌اند، به ترتیب زمانی، از روزی که وهران بنا شده تا زمان خویش سخن می‌گوید.
شمار این دولتها بالغ بر ۹ دولت است که عبارتند از:
۱. دولت اموی‌های اندلس.
۲. عبیدی‌ها که
شیعه بوده‌اند.
۳. مرابطون.
۴. موحدون.
۵. زیانیون.
۶. مرینیون.
۷. اسپانیایی‌ها.
۸. ترک‌ها.
۹. فرانسوی‌ها.
در این مقصد، مؤلف، مطالب استطرادی و متفرقه فراوانی را ذکر می‌کند که همگی به نحوی وی را از موضوع اصلی کتاب که تاریخ وهران است، خارج می‌سازد.
مقصد پنجم: این مقصد، به یادکرد
مخزن وهران اختصاص یافته است. مزاری در تعریف
مخزن می‌نویسد: «
مخزن عبارت است از کسی که به هر گونه و در هر جا یاری کننده
حکومت و
دولت باشد... چنین کسی بدین نام نامیده شده، چون چیزهایی را که برای وی دردآور است در سینه پنهان می‌کند تا وقت پیروزی و انتقال فرارسد و...»
وی،
مخزن وهران را به دو قسم
مخزن شرقی و
مخزن غربی تقسیم و انشعابات موجود در هر یک را ذکر می‌کند.
کتاب، مشتمل بر پاورقی‌های محقق و نیز فهرست‌های ذیل در انتهای هر جلد می‌باشد:
اعلام، قبایل و گروه‌ها، اماکن جغرافیایی، کتاب‌ها، نقشه‌ها و موضوعات.
نرم افزار جغرافیای جهان اسلام،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
