طریق قاعده لطف
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کشف
رأی معصوم (علیه‌السلام) به واسطه
اتفاق آرای فقهای یک عصر، به ضمیمه
قاعده لطف را طریق قاعده لطف گویند.
طریق لطف، یکی از طرق کاشفیت
اجماع بوده و به این معنا که هرگاه علمای عصری بر حکمی اتفاق نظر داشته باشند هر چند
امام (علیه‌السلام) در میان آنان نباشد لازم است این اتفاق
حجت باشد، چون براساس قاعده لطف، قول امام (علیه‌السلام) با چنین اجماعی ملازم است، زیرا اگر اجماع کنندگان راه خطا رفته باشند، از نظر عقلی بر امام (علیه‌السلام) (که حافظ
احکام الهی به شمار می‌آید)
واجب است به هر شکلی که شده اگر چه با اختلاف انداختن در میان
علما آنان را به خطای خود متوجه نموده و اجماع را از میان ببرد و در نتیجه، مردم را از گمراهی نجات دهد.
ویژگی‌های این شیوه عبارت است از:
۱. به زمان
معصوم (علیه‌السلام) اختصاص ندارد و در هر عصری قابل تحقق و استدلال است؛
۲. مخالفت اقلیت شناخته شده یا ناشناخته، به حال این اجماع مضر نیست، به شرط این که:
أ) یقین داشته باشد که امام (علیه‌السلام) در میان این اقلیت وجود ندارد؛
ب) دلیل قاطعی بر صحت فتوای این گروه اقلیت وجود نداشته باشد، وگرنه مخالفت آنان، به اجماع ضرر خواهد زد.
۳. در این روش، وجود
عالمان ناشناخته شرط نیست، بلکه اگر تمام علمای عصر هم شناخته شده باشند، این قاعده جاری می‌باشد؛
۴. اگر
آیه،
خبر متواتر یا
خبر واحدی همراه با
قرائن قطعی مخالف این اجماع باشد، این اجماع اثری نداشته و از رأی معصوم (علیه‌السلام) کشف نمی‌کند.
این طریق را مرحوم «
شیخ طوسی» ابتدا در
علم کلام و سپس در
علم اصول فقه در کتاب «
عدة الاصول» مطرح نموده و سپس برخی هم چون مرحوم «
فخرالدین» فرزند «
علامه» و «
محقق ثانی» و «
شهید اول» از این روش پیروی نموده‌اند.
اجماع لطفی.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «طریق قاعده لطف».
