طبقه مفسران صحابه اهل سنت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
طبقه مفسران صحابه اهل سنت به
مفسران عصر رسالت از نظر
اهل سنت اطلاق می‌شود.
پس از
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نخستین مخاطبان
وحی الهی صحابه آن حضرت بودند و در میان آنان برخی بودند که در فهم معانی، اوضاع و احوال و شان نزول
قرآن ، از دیگران دانش بیشتری داشته و در صورت لزوم،
آیات قرآن کریم را برای دیگر مردم شرح کرده‌اند؛ تا آن جا که دانشمندان
اهل سنت تفسیر صحابی را در حکم «مرفوع» تلقی کرده‌اند.
سیوطی در
الاتقان فی علوم القرآن مشهورترین
مفسران صحابی را پس از
خلفای راشدین ،
ابن مسعود ،
ابن عباس ،
ابی بن کعب ،
زید بن ثابت ،
ابوموسی اشعری و
عبدالله بن زبیر دانسته است. البته از میان خلفای راشدین بیشتر از همه از علی بن ابی طالب علیه‌السّلام روایت شده است. علاوه بر افراد مذکور کسانی چون
انس بن مالک ،
عبدالله بن عمر ،
جابر بن عبدالله و… نیز از
مفسران بزرگ صحابه به شمار می‌آیند.
در مجموع می‌توان گفت نزد
اهل سنت، علی بن ابی طالب علیه‌السّلام ، عبدالله بن مسعود و عبدالله بن عباس در میان صحابه در
دانش تفسیر سرآمد دیگران بوده‌اند.
علامه طباطبایی رحمة‌الله‌علیه درباره ویژگی‌های
مفسران صحابه معتقد است روش صحابه در
تفسیر این بود که گاهی آنچه از پیغمبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در معانی
آیات قرآن شنیده بودند را به شکل روایت مسند نقل می‌کردند. این احادیث از اول تا آخر قرآن جمعا دویست و چهل و چند حدیثند که سند بسیاری از آن‌ها ضعیف و متن برخی از آن‌ها منکر است و گاهی
تفسیر آیات را در صورت اظهارنظر، بدون اسناد به پیغمبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم القا می‌کردند. متاخران
اهل تفسیر از
اهل سنت ، این قسم را نیز جزء روایات نبوی در
تفسیر می‌شمارند؛ زیرا صحابه، علم قرآن را از مقام رسالت آموخته‌اند و بعید است خودشان از خود چیزی گفته باشند؛ ولی دلیلی قاطع بر این سخن نیست. همچنین مقدار زیادی از این قسم،
روایات مربوط به اسباب نزول آیات و قصص تاریخی آن‌ها است و نیز در میان این روایات صحابی، بسیاری از سخنان عالمان
یهود مانند
کعب الاحبار و غیره که
مسلمان شده بودند، بدون اسناد یافت می‌شود. همچنین ابن عباس بیشتر اوقات در معنای آیات به
شعر تمثل می‌کرد؛ چنان که در روایتی که از وی درباره سؤالات نافع بن ازرق نقل شده است در جواب دویست و اندی سؤال به اشعار عرب متثمل می‌شود…. با این حال، روایات رسیده از
مفسران صحابه را نمی‌توان روایات نبوی شمرد و اعمال نظر را از صحابه نفی کرد.
طبقات مفسران صحابه ؛
تفسیر ماثور ؛
طبقات مفسران اهل سنت .
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «طبقه مفسران صحابه اهل سنت».
