ضَرْب (مفرداتنهجالبلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ضَرْب (به فتح ضاد) از
واژگان نهج البلاغه به معنای زدن است، و با موارد مختلف
فرق میکند، مثل زدن با
دست، زدن چیزی به چیزی، پایکوبی و مثلزدن.
این واژه دارای مشتقاتی است که در
نهج البلاغه بهکار رفته است، مانند:
اِضْطِراب (به کسر الف و طاء) به معنای تحرّک و موج زدن است.
ضُرُوب (به فتح ضاد و راء) به معنای انواع و اقسام.
حضرت علی (علیهالسلام) درباره
صبر و انواع
بلا و ... از این واژه استفاده نموده است.
ضَرْب به معنای زدن است و البته با موارد مختلف فرق میکند.
مثل زدن با دست، زدن چیزی به چیزی، پایکوبی، مثلزدن
و اگر با «
عن» بیاید به معنی
اعراض و روگردانی است.
ضُرُوب به معنای انواع و اقسام آمده است.
«ضِراب» مصدر و ظاهراٌ بین الاثنین است.
اِضْطِراب تحرّک موج زدن که بعضی
شیء به بعضی آن زده میشود.
برخی از مواردی که در «
نهج
البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل میباشد:
امام (صلواتاللهعلیه) درباره صبر فرموده است:
«وَ مَنْ ضَرَبَ يَدَهُ عَلَى فَخِذِهِ عِنْدَ مُصيبَتِهِ حَبِطَ أجْرُهُ.» «كسى كه دستش را (به عنوان بىتابى و ناشكرى) به هنگام
مصیبت بر زانو زند
اجر او ضايع مىشود.»
امام (صلواتاللهعلیه) در
وصف خود فرموده است:
«انْدَمَجْتُ عَلَى مَكْنونِ عِلْم لَوْ بُحْتُ بِهِ لاَضْطَرَبْتُمُ اضْطِرابَ الاَْرْشِيَةِ.» «امّا من از علوم و حوادثى آگاهم كه اگر گويم همانند طنابها در چاههاى عميق به لرزه در آييد!»
امام (صلواتاللهعلیه) درباره انواع و اقسام آزمایشها فرموده است:
«وَ يَبْتَليهِمْ بِضُروبِ الْمَكارِهِ.» «امّا
خداوند بندگانش را با انواع شدايد مىآزمايد.»
درباره
خوارج فرمود:
«وَ ضَرَبَ بِهِ تيهَهُ.» «و به سرگردانى محكوم ساخته.»
درباره کسانیکه از
جهاد روی برگردانند فرمود:
«وَ ضُرِبَ عَلَى قَلْبِهِ بِالاِْسْهابِ.» «
عقل و فهمشان تباه مىگردد.»
درباره اشاره به قیام
رسول الله (صلیاللهعلیهوآله) فرمود:
«حَتَّى ضَرَبَ الدّينُ بِجِرانِهِ.» «تا آنجا كه
دین گلوگاه خود را بر
زمین نهاد.»
مواردی متعدد از این مادّه در «
نهج
البلاغه» بهکار رفته است.
قرشی بنابی، علیاکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «ضرب»، ج۲، ص۶۵۹.