ضَرَبْتُمْ فی الْأَرْض (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ضَرَبْتُمْ فی الْأَرْض:
(وَ إِذا ضَرَبْتُمْ في الأَرْضِ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ) واژ «ضرب» به معانى
و وجوه مختلف آمده كه يكى ديگر از معانى آن «رفتن
و سير كردن» است.
در اين آيه از كلمه «سفر» تعبير به «ضرب فى الارض» شده است، زيرا مسافر زمين را به هنگام سفر با پاى خود مى‌كوبد.
به موردی از کاربرد ضَرَبْتُمْ فی الْأَرْض در قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ إِذا ضَرَبْتُمْ في الأَرْضِ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ أَن تَقْصُرواْ مِنَ الصَّلاةِ إِنْ خِفْتُمْ أَن يَفْتِنَكُمُ الَّذينَ كَفَرواْ إِنَّ الْكَافِرينَ كَانواْ لَكُمْ عَدوًّا مُّبينًا) (هنگامى كه سفر مى‌كنيد، گناهى بر شما نيست كه
نماز را كوتاه كنيد در صورتى كه از
فتنه و خطر كافران بترسيد زيرا كافران، دشمن آشكارى براى شما هستند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: در اين‌جا نماز خوف
و نماز شكسته در سفر تشريع شده
و منتهى مى‌شود به ترغيب مومنين به اين‌كه مشركين را تعقيب كنند
و در جستجوى آنان باشند
و اين آيه مرتبط
و متصل به آيات قبل است، چون گفتيم سخن از نماز خوف دارد كه مربوط به ميدان‌هاى جنگ است
و سخن از شكستن نماز در سفر دارد كه آن نيز بى ارتباط با جنگ نيست، چون
جهاد غالبا مستلزم مسافرت است، آيات قبل هم درباره جهاد سخن مى‌گفت
و متعرض شوون مختلف آن بود. كلمه جناح هم به معناى گناه است
و هم
حرج و تنگنايى
و هم
عدول كردن
و كلمه قصر به معناى نقص
و كوتاه كردن نماز است. درباره شكستن قصر نماز سه نوع تعبير هست: يكى ثلاثى مجرد قصر الصلاة، نماز را شكست كه اصطلاح قرآن است.
و يكى باب تفعيل كه گفته مى‌شود: قصرت الصلاة تقصيرا، نماز خود را شكستم چه شكستنى
و يكى ديگر باب افعال كه گفته مى‌شود: اقصرت الصلاة اقصارا.
و معناى آيه شريفه اين است كه هر گاه به سفر رفتيد، مانعى از
حرج و اثم نيست كه چيزى را از نماز كم كنيد.
و عبارت مانعى از
حرج و گناه نيست ظاهر در جواز است يعنى مى‌توانيد نماز را شكسته بخوانيد
و اين ظاهر منافات ندارد كه آيه شريفه در سياق وجوب آمده باشد. خلاصه از نظر سياق دلالت بر وجوب كند
و از آن استفاده شود كه بايد نماز را بشكنيد، به طورى كه اگر تمام بخوانيد نمازتان باطل است.
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «ضَرَبْتُمْ فی الْأَرْض»، ج۲، ص۶۶۱.
