• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ضرورت عام

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


ضرورت عام، یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به‌معنای امتناع و استحاله انفکاک محمول (اعم از ایجابی و سلبی) از موضوع است.


ضرورت از مواد قضایاست و دو معنا دارد: معنای عام و معنای خاص. ضرورت به معنای عام عبارت است از: امتناع و استحاله انفکاک محمول (اعم از ایجابی و سلبی) از موضوع که اگر نسبت به ایجاب لحاظ شود (یعنی ضرورت وجود محمول برای موضوع)، «وجوب» گفته می‌شود که همان ضرورت به معنای خاص است، و اگر نسبت به سلب لحاظ شود «امتناع» گفته می‌شود؛ پس وجوب و امتناع در ضرورت به معنای عام (که شامل سلب و ایجاب است) مشترک‌اند.
[۱] سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة، ص۲۶۰.    
[۲] تهانوی، محمدعلی بن علی، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ج۲، ص۸۷۷-۸۷۹.
[۳] شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات، ص۲۷.

برخی از منطقیان درباره ضرورت آورده‌اند: «نسبت محمول به موضوع، یعنی ماده هر قضیه یا ضرورت است یا عدم ضرورت و بدین ترتیب هر قضیه‌ای یا ضروری است یا غیر ضروری، و آنکه ضروری است یا ضروری‌الوجود است که در این صورت واجب است، یا ضروری‌العدم که در این صورت ممتنع است، البته واجب و ممتنع با اینکه در معنای ضرورت اتفاق دارند، بینشان نهایت اختلاف است، چه واجب وجودش ضروری است، و ممتنع عدمش».
[۴] خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۶۵.
امتناع و وجوب از اقسام ضرورت (عام) است. ضرورت (عام) جهت قضایا واقع می‌شود؛ یعنی بیان‌گر کیفیت نسبت محمول به موضوع است.
[۵] خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۱۳۱.    
[۶] علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۶۲.    
[۷] تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۶۰.
[۸] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۳، ص۱۲۰.
[۹] قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۰۱.
[۱۰] عبدالنبی، الاحمد نکری، دستور العلماء جامع العلوم فی اصطلاحات الفنون، ج۲، ص۱۹۱.    
[۱۱] صلیبا، جمیل، فرهنگ فلسفی، ص۶۹۹.    
[۱۲] مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۳۱۶.    


در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
• صلیبا، جمیل، فرهنگ فلسفی.    
• سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة.    
• حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
• شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات.
• تهانوی، محمدعلی بن علی، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم.
• عبدالنبی، الاحمد نکری، دستور العلماء جامع العلوم فی اصطلاحات الفنون.    
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

۱. ↑ سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة، ص۲۶۰.    
۲. ↑ تهانوی، محمدعلی بن علی، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ج۲، ص۸۷۷-۸۷۹.
۳. ↑ شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات، ص۲۷.
۴. ↑ خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۶۵.
۵. ↑ خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۱۳۱.    
۶. ↑ علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۶۲.    
۷. ↑ تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۶۰.
۸. ↑ ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۳، ص۱۲۰.
۹. ↑ قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۰۱.
۱۰. ↑ عبدالنبی، الاحمد نکری، دستور العلماء جامع العلوم فی اصطلاحات الفنون، ج۲، ص۱۹۱.    
۱۱. ↑ صلیبا، جمیل، فرهنگ فلسفی، ص۶۹۹.    
۱۲. ↑ مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۳۱۶.    


پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «ضرورت عام»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۲/۲.    




جعبه ابزار