شیخ عمر باغستانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
باغستانی، عمر، از مشایخ صوفیان
ماوراءالنهر در قرن هفتم است.
وی از ده باغستان از کوهپایه های
تاشکند بود.
گفته‌اند که نسبش به شانزده واسطه به
عبداللّه بن عمر می‌رسد.
سلسله نسب طریقتی او به
شیخ صلاح الدین حسن بلغاری می‌پیوندد.
در مدت سه
سال اقامت
صلاح الدین بلغاری در
بخارا ، ظاهراً در حدود ۶۴۴ـ۶۴۶، در خدمت او بود و از کبار
اصحاب او به شمار می‌رفت.
شیخ عمر باغستانی سالها در ترکستان به
ارشاد اشتغال داشت و، پس از او
فرزند و نوه اش عهده دار این امر شدند.
پسرش، خاوند طَهور (متوفی ۷۵۵)، که علاوه بر افاضات پدر از تعالیم شیخی ترک از طریقه یسوی به نام تنگوزشیخ بهره یافته بود، تألیفاتی در
تصوف داشته و
شعر نیز می‌سروده و ابیاتی از او را
فخرالدین کاشفی نقل کرده است.
شیخ داوود (۷۴۸ـ۸۲۳)،
فرزند خاوند طهور، از مصاحبان خواجه محمد پارسابخاری نقشبندی (متوفی ۸۲۲)، جدّ مادری خواجه عبیداللّه احرار نقشبندی (۸۰۶ـ۸۹۵) بوده است.
شیخ عمر باغستانی و اخلاف او در ترویج
تعالیم اسلامی و عرفانی در ترکستان نقش مهمی داشته اند.
روش طریقتی آنان تأکید بر متابعت از
شریعت و
سنت و دوری از
بدعت بود.
وی حتی در ترویج
تعالیم اسلامی در میان مغولان
کافر جدیت داشت و گویند که یکی از خانان
مغول ، تحت تأثیر سخن او خوردن
گوشت خوک را ترک کرد.
از تعالیم و سخنان عمر باغستانی، که قسمتهایی از آن‌ها در آثار صوفیه منقول است، بر می آید که او
شریعت و
سنت را اصل و هدف می‌شمرده و بسیاری از آداب صوری متصوفه و علمای ظاهری را صورت و وسیله می‌دانسته است.
یکی از گفته های او به فرزندش این است که «
ملا مشو،
شیخ مشو،
صوفی مشو؛
مسلمان شو».
همین تأکید عمر باغستانی بر شریعت و سنت، که با
اصول طریقه نقشبندیه وفق دارد، سبب شده است که مشایخ قدیم نقشبندیه، تعالیم و شیوه طریقتی او را بپسندند و
ترویج کنند.
شیخ بهاءالدین نقشبند (۷۱۷ـ۷۹۱) روش طریقتی عمر باغستانی را، که در عین جذبه از متابعت
شریعت و
سنت دور نبود، می ستود.
عبیداللّه احرار نیز، که پدرانش از مریدان مشایخ باغستانی بودند، بر تعالیم عمر باغستانی و اخلافش تکیه و تأکید می‌کرد و از
ارواح آنان استمداد می‌جست.
(۱) محمدعالم صدیقی علوی، لمحات من نفحات القدس، لاهور ۱۳۶۵ ش.
(۲) محمدکاظم قلندر علوی، مقالات صوفیه، لکهنو ۱۳۰۱.
(۳) علی بن حسین کاشفی، رشحات عین الحیات، چاپ علی اصغر معینیان، تهران ۱۳۵۶ ش.
(۴) میرعبدالاول نیشابوری، ملفوظات خواجه احرار، نسخه خطی کتابخانه گنج بخش اسلام آباد، ش ۵۸۶۶.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «شیخ عمر باغستانی»، شماره۲۵۷.
