• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شک در تکلیف

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


شک در تکلیف به تردید در توجه تکلیف به عهده مکلَّف اطلاق می‌شود.


شک در تکلیف، مقابل شک در مکلف به ، و به معنای شک در حکم شرعی و تکلیف است.
[۱] دروس فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج۱، ص۳۹۳.    


شک در حکم شرعی به دو صورت است:
۱. شک در اصل جعل حکم شرعی و انشای آن؛ یعنی اصل تکلیف برای مکلف نامعلوم است، مانند: شک در حرمت استعمال دخانیات ( شبهه تحریمیه ) یا شک در وجوب نماز هنگام خسوف ( شبهه وجوبیه )؛
۲. شک در مجعول، یا شک در فعلیت حکم شرعی بعد از علم به اصل جعل و انشای آن مثل: شک در حکم مایعی به سبب شک در خمر بودن آن؛ به این بیان که اگر خمر باشد حکم حرمت در حق مکلف به مرحله فعلیت می‌رسد، وگرنه در همان مرحله انشا باقی می‌ماند.

بعضی از اصولی‌ها شک در تکلیف را شامل موارد ذیل دانسته‌اند:
۱. جنس تکلیف معلوم و نوع آن مشکوک باشد، مانند: دوران میان وجوب و حرمت، که اصل الزام (جنس تکلیف) معلوم، و نوع حکم (وجوب یا حرمت) مشکوک می‌باشد؛
۲. نه نوع تکلیف و نه جنس تکلیف هیچ کدام معلوم نباشد، مانند: شک در این که آیا فلان عمل واجب است یا خیر، و یا فلان عمل حرام است یا نه. این گونه موارد را مجرای یکی از دو اصل تخییر و یا برائت می‌دانند.
اما برخی دیگر از اصولیون ، شک در تکلیف را فقط شامل موردی می‌دانند که نه نوع تکلیف برای مکلف معلوم باشد و نه جنس آن، و جایی را که جنس تکلیف برای مکلف روشن بوده، اما نوع آن روشن نیست، به مانند شک در مکلف به و محل اجرای اصل تخییر می‌دانند.

شک در تکلیف، در نظر مشهور اصولیون مجرای برائت عقلی و شرعی ، و شک در مکلف به مجرای احتیاط است.
[۲] دروس فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج۱، ص۳۹۲     .
[۳] دروس فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج۲، ص۳۴۰.    
[۴] المعجم الاصولی، حیدر، محمد صنقور علی، ج۲، ص۲۲۴.    
[۵] تهذیب الاصول، سبزواری، عبدالاعلی، ج۲، ص۱۷۹.
[۶] فرائد الاصول، انصاری، مرتضی بن محمد امین، ج۲، ص۴۱۴.    
[۷] شرح رسائل، محمدی، علی، ج۲، ص۲۲۱.
[۸] المحصول فی علم الاصول، سبحانی تبریزی، جعفر، ج۳، ص۱۳.    
[۹] مبانی حقوق اسلامی (مختلف الاصول)، بروجردی، محمد، ص۱۴۸.
[۱۰] کفایة الاصول، فاضل لنکرانی، محمد، ج۴، ص (۴۴۰-۴۳۹).
[۱۱] المحکم فی اصول الفقه، حکیم، محمد سعید، ج۴، ص۲۱.    
[۱۲] فوائد الاصول، نائینی، محمد حسین، ج۴، ص۶.    


۱. ↑ دروس فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج۱، ص۳۹۳.    
۲. ↑ دروس فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج۱، ص۳۹۲     .
۳. ↑ دروس فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج۲، ص۳۴۰.    
۴. ↑ المعجم الاصولی، حیدر، محمد صنقور علی، ج۲، ص۲۲۴.    
۵. ↑ تهذیب الاصول، سبزواری، عبدالاعلی، ج۲، ص۱۷۹.
۶. ↑ فرائد الاصول، انصاری، مرتضی بن محمد امین، ج۲، ص۴۱۴.    
۷. ↑ شرح رسائل، محمدی، علی، ج۲، ص۲۲۱.
۸. ↑ المحصول فی علم الاصول، سبحانی تبریزی، جعفر، ج۳، ص۱۳.    
۹. ↑ مبانی حقوق اسلامی (مختلف الاصول)، بروجردی، محمد، ص۱۴۸.
۱۰. ↑ کفایة الاصول، فاضل لنکرانی، محمد، ج۴، ص (۴۴۰-۴۳۹).
۱۱. ↑ المحکم فی اصول الفقه، حکیم، محمد سعید، ج۴، ص۲۱.    
۱۲. ↑ فوائد الاصول، نائینی، محمد حسین، ج۴، ص۶.    


فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۵۲۱، برگرفته از مقاله «شک در تکلیف».    


رده‌های این صفحه : اصول عملیه | اصول فقه | شک | مباحث شک
جعبه ابزار