شکل‌گیری و ریشه‌های عاشورایی انقلاب اسلامی ایران
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بی شک نهضت
امام حسین (علیه‌السّلام) از مؤثرترین عوامل دخیل در پیدایش و پیروزی
انقلاب اسلامی ایران است. این تاثیر گذاری را به ویژه در سه حوزه آشکارتر می‌توان دید. در اینجا تاثیر عاشورا را در این سه حوزه به اختصار مطالعه و بررسی می‌کنیم.
قیام عاشورا و شهادت مظلومانه
امام حسین (علیه‌السّلام) و یارانش در
کربلا و اسارت اهل بیت ایشان، پیامدهای سیاسی مهمی جهان اسلام داشت و موجب بروز نهضتها و قیامهای متعددی با ابعاد و انگیزه‌های مختلف در اقصی نقاط مرزهای اسلامی شد و در نهایت به سقوط
حکومت اموی منجر گردید؛ اما الهام بخشی این قیام مقدس، منحصر به این وقایع نبوده و نیست و همواره الهام بخش حرکت هـای حـق طلبانه و آزادی بخش در تمام تاریخ پس از خود بوده است و بسیاری از رهبران انقلابی جهـان، متاثر از آن بوده‌اند. یکی از تاثیرات قیام عاشورا در عصر حاضر شکل گیری و پیروزی انقلاب اسلامی ایران است. اگر بخواهیم عواملی را که در شکل گیری و پیروزی
انقلاب اسلامی ایران مؤثر بودند نام ببریم، بی شک نهضت امام حسین (علیه‌السّلام) از مؤثرترین عوامل دخیل در پیدایش و پیروزی انقلاب اسلامی ایران است. این تاثیر گذاری را به ویژه در سه حوزه آشکارتر می‌توان دید. در اینجا تاثیر عاشورا را در این سه حوزه به اختصار مطالعه و بررسی می‌کنیم.
یکی از ویژگیهای انقلاب اسلامی ایران، رابطه مستقیم آن با
ماه محرم و
عزاداری امام حسین (علیه‌السّلام) است. تا پیش از آغاز
نهضت امام خمینی، مراسم عزاداری برای سیدالشهدا در ماه محرم مرسوم بود. هر چند در آن روح و پیام عاشورا چندان پررنگ جلوه نمی‌کرد همواره عاشورا مفهوم شهادت در راه خـدا را در خود داشت و روح ظلم ستیزی و دلسوزی برای
اسلام و مسلمین را در مردم ما پرورش می‌داد. در محرم ۱۳۸۳ قمری برابر با خرداد ١٣٤٢ شمسی به دستور
امام خمینی، واعظـان دایره سخن را از جنایات
یزید، به ظلم و ستم حاکمان پهلوی کشاندند و مردم را به شناختن یزیدیان و حسینیان زمان خود فراخواندند. مردم در دهـم مـحـرم، بـه رغـم تهدیدهای پی درپی رژیم، به خیابانها ریختند و با شعار «خمینی بت شکن، خدا نگهدار تو» و «مرگ بر دیکتاتور» مجلس عزاداری امام حسین را به مراسمی سیاسی تبدیل کردند.
سخنرانی امام در عصر عاشورای ۱۳۸۳ قمری برابر با ۱۳ خرداد ١٣٤٢ شمسی، در میان جمعیت بی سابقه‌ای که به
قم آمده بودند، موجب رسوایی رژیم شاه شد و راه را برای انقلابی عظیم هموار کرد. به دنبال آن هزاران زن و مرد، با فریاد «یا مرگ یا خمینی» با تاسی به مکتب جهادی امام حسین (علیه‌السّلام)، به
شهادت رسیدند و نهال نوپای نهضت را با خون خود آبیاری کردند. این روحیه شهادت طلبی و مبارزه با ظلـم، تا پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ۱۳۵۷ شمسی ادامه داشت. چنین زمینه‌هایی که متاثر از محرم و قیام سیدالشهدا (علیه‌السّلام) بود، به انقلابی بزرگ انجامید که بـه حـق مـی تـوان آن را برآمده از مجالس حسینی و مکتب سیدالشهدا (علیه‌السّلام) دانست. شهادت طلبی مردم، پیش و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، و شعارهای مردم در جریان انقلاب اسلامی و بعدها در
هشت سال دفاع مقدس، دلیل روشنی بر این مدعاست.
امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه)، انقلاب اسلامی را ادامه نهضت
کربلا و تابع آن می‌دانست و می‌فرمود: «دستور است به اینکه هر روز و در هرجا باید همان نهضت را ادامه بدهید. امام حسین با عده کم، همه چیزش را فدای اسلام کرد. مقابل یک امپراتوری بزرگ ایستاد و «نه» گفت. هر روز باید در همه جا این «نه» محفوظ بماند و این مجالسی که هست، به دنبال همین است که این «نه» را محفوظ بدارد».
امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) مجالس عزا و دسته جات عزاداری را محرک اصلی مردم در مقابله با حکومتهایی که قصد نابودی اسلام و
روحانیت را داشتند، می‌دانست و معتقد بود جلسات، محوری برای وحدت و سازماندهی گروههای پراکنده مردم بر ضد حکومت ظالم‌اند: «... شما گمان نکنید که اگر این مجالس عزا نبود و اگر این دسته جات سینه زنی و نوحه سرایی نبود، پانزده خرداد پیش می‌آمد. هیچ قدرتی نمی‌توانست پانزده خرداد را آن طور کند، مگر قدرت خون سیدالشهدا (علیه‌السّلام) و هیچ قدرتی نمی‌تواند این ملتی که از همه جوانب به او هجوم شده و از همه قدرتهای بزرگ برای او توطئه چیده‌اند، این توطئه‌ها را خنثی کند، الا همین مجالس عزا.... ما یک ملتی هستیم که با همین گریه‌ها یک قدرت ٢٥٠٠ ساله را از بین بردیم».
امام خمینی، نهضت امام حسین را بر ضد حکومت جائر یزید، الگویی برای همه نسل ها می‌دانست که عذر و بهانه را از مردم همه عصرها می‌گیرد. امام حسین با عده‌ای اندک، در مقابل یک قدرت بزرگ ایستاد و سرانجام به شهادت رسید، تا عذرهایی چون کم بودن شمار خودیها، یا بسیاری دشمن را از همه ساقط کند. همچنین قیام امـام حسین این مطلب را به همگان اعلام کرد که سکوت در برابر حاکمی که عهد خدا را نقض، و با
سنت رسول الله (علیه‌السّلام) مخالفت می‌کند، به منزله هم نشینی با یزید است: «حضرت سیدالشهدا» به همه آموخت که در مقابل ظلم، در مقابـل سـتم، در مقابل حکومت جائر چه باید کرد.... در طول تاریخ آموخت به همه که راه همین است. از قلت عدد نترسید.... . سیدالشهدا و اصحاب او و اهـل بیـت او آموختند تکلیف را، فداکاری در میدان، تبلیغ در خارج میدان. همـان مقـداری که فداکاری حضرت پیش خـدای تبارک و تعالی ارزش دارد و در پیشبرد نهضت حسین (علیه‌السّلام) کمک کرده است، خطبه‌های
حضرت سجاد و
حضرت زینب هم به مقدار، یا قریب آن مقدار، تاثیر داشته است.... حـضرت سیدالشهدا از کار خودش به ما تعلیم کرد که در میدان وضع باید چه جور باشد و در خارج میدان وضع چه جور باشد و باید آنهایی که اهل مبارزه مسلحانه هستند چه جور مبارزه کنند و باید آنهایی که در پشت جبهه هستند چطور تبلیغ کننـد... ما هرچه داریم از این محرم ا و از این مجالس.... ماهم همان طوری که سیدالشهدا در مقابل آن همه جمعیت و آن همه اسلحه‌ای که آنها داشتند، قیـام کرد تا شهید شد، ما هم همین طور، ما هم برای شهادت آماده‌ایم».
فرهنگ عاشورا و حماسه کربلا، پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز در هر زمانی، به ویژه در دوران دفاع مقدس، چون الگویی کامـل فـراروی ملت ایران بوده است. رزمندگان اسلام با یاد و نام امام حسین روحیه می‌گرفتند و یادآوری نهضت عاشـورا و
سلحشوری شهیدان کربلا، به گونه‌ای به ایشان انگیزه می‌بخشید که وقتی پیشانی بندهای مزین به «السلام علیک یا اباعبدالله»، «یا ثارالله» و «هیهات منا الذلة» را به سر می‌بستند و شعار «یا حسین» سر می‌دادند، دنیا را فراموش کرده، با قلبی سرشار از ایمان به قلب دشمن می‌زدند. اقتدا به ایثار و فداکاریهای
حضرت عباس، قدرت و حرارت ملکوتی خاصی به آنها می‌داد؛ به طوری که ترس را از دل آنها برون می‌افکند و در سخت‌ترین شرایط آنها را به ادامه مبارزه وامی داشت. تردیدی نیست که برای تداوم و استمرار این نهضت الهی، باید هرچه بیشتر مفاهیم و مضامین نهضت امام حسین در جامعه نهادینه شـود؛ زیرا هر چه از شعارهای نخستین انقلاب، که مبتنی بر اهداف حق طلبانه امام حسین (علیه‌السّلام) بود، دور شویم، بیشتر شاهد کم رنگ شدن مضامین انقلابی، و سکون و دل مردگی جامعه، و رشد نگران کننـده عوامل انحرافی خواهیم بود. بی تردید تا زمانی که عاشورا و روح حماسه کربلا در ایران زنده باشد، انقلاب و آرمانهای والای آن بدون آسیب در گذر زمان، به خواسـت خـدا روزبه روز استوارتر به حرکت خود ادامه خواهد داد.
• پیشوایی، مهدی، مقتل جامع سیدالشهداء، ج۲، ص۲۶۸-۲۷۲.
