شَقَقْنا (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شَقَقْنا:
(ثُمَّ شَقَقْنَا الْأَرْضَ شَقًّا) شَقَقْنا: در اصل از مادّه
«شقّ» به معنى «شكافتن و پراكنده كردن» است.
به موردی از کاربرد
شَقَقْنا در
قرآن، اشاره می‌شود:
(ثُمَّ شَقَقْنَا الْأَرْضَ شَقًّا) (سپس زمين را از هم شكافتيم.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: ظاهر اين آيه اين است كه منظور از
شق شكافتن زمين به وسيله جوانه گياهانى است كه از زمين سر در مى‌آورند، و به همين جهت اين جمله را با كلمه ثم و جمله بعدى را با حرف فاء به جمله
(أَنَّا صَبَبْنَا الْماءَ) عطف كرد.
خداوند در اين آيه مى‌فرمايد: «سپس زمين را از هم شكافتيم» بسيارى از
مفسران گفته‌اند كه اين شكافتن اشاره به شكافتن زمين به وسيله جوانه‌هاى گياهان است و به راستى اين يكى از عجايب است كه جوانه‌اى با آن همه نرمى و لطافت خاک‌هاى سخت را مى‌شكافد، و گاه در كوهستان‌ها از لابلاى سنگ‌ها عبور مى‌كند و سر بيرون مى‌آورد، چه قدرت عظيمى خالق بزرگ در اين جوانه لطيف آفريده است كه مى‌تواند اين چنين قدرت‌نمايى كند! بعضى نيز احتمال داده‌اند كه منظور شكافتن زمين به وسيله شخم زدن انسان‌ها، يا حتّى به وسيله كرم‌هايى است كه نوعى عمل شخم زدن را توأم با اعمال حياتى ديگر در زمين انجام مى‌دهند! درست است كه شخم زدن كار انسان است، ولى از آن‌جا كه تمام وسايل آن را خدا در اختيار او گذاشته، به خداوند نسبت داده شده است.
تفسير سومى كه براى اين تعبير به نظر مى‌رسد و از جهاتى ترجيح دارد اين است كه منظور از شكافتن زمين، خرد شدن سنگ‌هاى سطح آن است.
توضيح اين كه:در آغاز، سطح زمين را قشر عظيمى از سنگ‌ها پوشانده بود، باران‌هاى سيلابى پى‌درپى فرو باريدند و سنگ‌ها را شكافتند، ذرات آن را جدا كردند و در قسمت‌هاى گود زمين گستردند و به اين ترتيب توده خاک قابل زراعت تشكيل شد، و هم اكنون نيز سيلاب‌ها قسمتى از آن‌ها را در خود حل كرده به دريا مى‌ريزند، اما خاک‌هاى جديدى كه به وسيله برف و باران مجددا تشكيل مى‌شود جاى آن را مى‌گيرد و گرنه انسان گرفتار كمبود خاک زراعتى مى‌شد.
به اين ترتيب آيه اشاره به يكى از معجزات علمى قرآن است كه نشان مى‌دهد اول باران‌ها فرو مى‌بارند و سپس زمين‌ها شكافته مى‌شوند و آماده زراعت مى‌گردند، نه تنها در روزهاى نخست اين عمل صورت گرفته كه امروز نيز ادامه دارد. اين تفسير از آن‌جا كه مسئله «انبات» و روياندن گياه در آيۀ بعد ذكر مى‌شود مناسب‌تر به نظر مى‌رسد جمع ميان هر سه تفسير نيز بعيد نيست.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «شَقَقْنا»، ج۲، ص۵۱۱.
