شَرْع (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شَرْع (به فتح شین و سکون راء) یکی از
مفردات نهج البلاغه به معنای راه آشکار است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در
حمد خدا برای
تشریع اسلام و خانه
دنیا و ... از این واژه استفاده نموده است.
شَرْع به معنای راه آشکار آمده است. «
شرعت له طریقاً» یعنی راهی را به او نمودم و آشکار کردم.
در
مجمع البیان فرموده: شرعه و شریعت به معنی طریقه واضحه است و آن در اصل به معنی ظهور می‌باشد.
راغب اصفهانی گوید: به‌طور
استعاره به طریقه خدایی شرع و شریعت گفته شده است.
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) در خصوص حمد خدا برای تشریع اسلام آورده است:
«الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی شَرَعَ الْاِسْلاَمَ فَسَهَّلَ شَرَائِعَهُ لِمَنْ وَرَدَهُ»؛
ستایش مخصوص خداوندی است که اسلام را تشریع کرد، راه‌های ورود به آن را آسان ساخت.
امام (صلوات‌الله‌علیه) در مورد خانه دنیا می‌فرماید:
«وَ الْحَدُّ الرَّابِعُ یَنْتَهی إِلَی الشَّیْطانِ الْمُغْوی وَ فیهِ یُشْرَعُ بابُ هَذِهِ الدَّارِ»؛
«حد چهارم به
شیطان گمراه کننده منتهی می‌شود درب خانه از همین جا باز می‌گردد».
«شرع» به معنی آشکار کردن و بنا نهادن است «شرایع» جمع شریعه به معنی راه‌ها و
احکام دین است. منظور بازشدن و آشکارشدن است.
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره جمعی از کسانی که می‌خواستند به خوارج ملحق شوند فرمود:
«بُعْداً لَهُمْ کَمَا بَعِدَتْ ثَمُودُ اَمَا لَوْ اُشْرِعَتِ الْاَسِنَّهُ اِلَیْهِمْ... لَقَدْ نَدِمُوا عَلَی مَا کَانَ مِنْهُمْ»؛
«(این فراریان) از
رحمت خدا به دور باشند همانگونه که
قوم ثمود از رحمتش دور شدند، آگاه باشید آنها (افراد غافل و بی‌خبری هستند که) اگر نوک نیزه‌ها به سوی آنان متوجه شود ... از گذشته خود پشیمان خواهند شد».
«اشراع» داخل کردن است: «
اشرع یده الی الظرف: ادخله فیه» معنی جمله در «سنن» گذشت.
همچنین امام (صلوات‌الله‌علیه) محل ورود «مشرع؛ برای آب خوردن» درباره دنیا فرمود:
«فَاِنَّ الدُّنْیَا رَنِقٌ مَشْرَبُهَا رَدِغٌ مَشْرَعُهَا یُونِقُ مَنْظَرُهَا وَ یُوبِقُ مَخْبَرُهَا»؛
«دنیا همچون آبگاهی تیره و کدر است و یا همچون چشمه‌ای گل‌آلود، آزمایشگاهی است هلاک کننده».
از این واژه یازده مورد در «نهج البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «شرع»، ج۲، ص۵۹۲.
