شواهد التنزیل لقواعد التفضیل (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شواهد التنزیل یکی از مهمترین متون کهن، تالیف حاکم حسکانی است که به تفصیل به فضائل و مناقب
امیرالمؤمنین علی علیه‌السّلام و خاندان وی پرداخته است.
مؤلف نام کتابش را «شواهد التنزیل لقواعد التفضیل» گذاشته بدان دلیل که
پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم بر سایر پیامبران و
فرشتگان و
امامان معصوم به ویژه
امام علی علیه‌السّلام بر سایر مردم برتری دارد.
مؤلف انگیزه خود از تالیف این کتاب را ادعای یکی از پیروان مذهب کرامیه دانسته که نزول
سوره هل اتی در شان امام علی علیه‌السّلام و خاندان وی را منکر شده است. بلکه ادعا کرده که هیچ آیه‌ای در
قرآن در شان
اهل بیت فرود نیامده است. از سوی دیگر
عالمان اسلامی به این ادعا هیچ اعتراضی نکرده و هیچ فریادی از آنان به گوش نرسید. جز یکی از اساتید مؤلف که شاگردان حاضر در آن جلسه را سرزنش نمود و به این مقدار بسنده کرد. حسکانی از این موضوع ناراحت شده و بنا به احساس وظیفه تصمیم گرفته پاسخ این شبهه را بصورت مستدل و مستند بدهد؛ لذا به
جمع آوری روایات پرداخته و شواهد التنزیل را تدوین کرده است.
البته مولف در پایان کتاب متذکر این نکته می‌شود که چون با شتاب این کار علمی را انجام داده، توفیق
جمع آوری کلیه احادیث شان نزول فضائل علی علیه‌السّلام را بدست نیاورده و در واقع آنچه که در دسترس وی بوده مطرح شده و از منابع دور از دسترس چشم پوشی کرده است.
حسکانی پس از شش فصل مقدماتی در موضوعات زیر به متن اصلی کتاب پرداخته است: ۱. اقوال بزرگان و دانشمندان درباره خصائص امام علی علیه‌السّلام ، ۲. سابقه امام در دو حوزه
تلاوت و
حفظ قرآن ۳. گردآوری قرآن برای نخستین بار توسط امام علی علیه‌السّلام بعد از رحلت
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ۴. شناخت امام علی علیه‌السّلام نسبت به معانی و حقائق قرآن و تخصص منحصر به فرد حضرت در علم به
نزول قرآن ۵. فراوانی
اسباب نزول مربوط به فضائل
امام علی علیه‌السّلام و عترت او ۶. بیان این حدیث که «یا ایها الذین آمنوا» در نود
آیه تکرار شده و منظور آن علی علیه‌السّلام است. مؤلف در بخش اصلی کتاب که در واقع فصل هفتم
آن است، به ترتیب سوره‌های قرآن هر آیه‌ای که در شان نزول ویژه اهل بیت پیامبر وارد شده طرح کرده و به نقل اسباب نزول و روایات آن از طریق
عامه و
خاصه می‌پردازد.
در این کتاب ۲۱۰ آیه را به ترتیب سوره‌های قرآن آورده و در ذیل هر کدام روایاتی را از مشایخ خود نقل کرده است،
مجموع این روایات که در
تفسیر آن آیات آمده بیش از ۱۲۰۰ روایت است.
چون مولف از محدثان
اهل سنت است از
جوامع روایی عامه بیشترین استفاده را نموده است. وی از تفسیر فرات کوفی روایت کرده و امین الاسلام طبرسی در تفسیر
مجمع البیان از شواهد التنزیل نقل کرده است. همچنین این کتاب یکی از مصادر بحار الانوار است. به سبب تبحر مؤلف در حدیث شناسی و علم رجال و بررسی‌ها و اظهار نظرهای او پس از نقل این کتاب جایگاه والایی به این کتاب داده است.
حسکانی در این کتاب علاوه بر روایت از ائمه صادقین و
عبدالله بن عباس، از افراد زیر
روایت می‌کند: مجاهد، سعید بن جبیر، ضحاک، عکرمه، جابر بن عبدالله،
عبدالله بن مسعود،
سلمان فارسی، سفیان ثوری، حذیفه، مقاتل بن سلیمان، سلیم بن قیس، ابو سعید خدری.
نرم افزار
جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
