شفاء الصدور فی شرح زیارة العاشور (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب شفاء الصدور فی شرح زیارة العاشور تألیف مرحوم
ابو الفضل بن ابی القاسم طهرانی می‌باشد که در
سال ۱۲۷۳ هجری قمری متولد شده، دانشمندی فاضل، متبحر در
فقه ،
اصول ،
رجال ، آشنا با
حکمت ،
ریاضی ،
سیره و
تاریخ و شاعری توانمند که به دو
زبان عربی و
فارسی شعر می‌سروده است.
در سبب تالیف این شرح مؤلف می‌نویسد: اصرار بیش از حد دوستان در سفر
حج سنه ۱۳۰۶ قمری مبنی بر نوشتن شرحی بر
زیارت عاشورا در من کارگر نیفتاد، اما در سال ۱۳۰۸ که برای دیدار استاد خود
میرزای شیرازی به
عتبات عالیات مشرف شده بودم، ایشان امر به تالیف این کتاب فرمودند، بدین جهت در امتثال امر استاد، نوشتن کتاب را با کمی امکانات و کمبود منابع آغاز کردم. ابتدا در اوقات فراغت باب دوم را که اصل مطلوب من بود نگاشتم و سپس به نوشتن باب اول اقدام نمودم. ایشان بعد از مراجعت به
تهران مدرسه سپهسالار را افتتاح و
طلاب علوم دینی را در آن سکنی داد و در همانجا هم اشتغال به تدریس یافت.مرحوم میرزای شیرازی مجدد بزرگ علیه الرحمة در تقریظ بر این کتاب نوشته‌اند: «کتاب شریف شفاء الصدور» الحق کتابی است در نهایت خوبی و تمامیت و متانت و جامع بین مراتب تحقیق و تتبع و محیط به ذکر انواع فضائل و معارف، برای اصناف و طبقات مردم نافع و ممتع در باب خود بی نظیر است.»
این کتاب مشتمل بر دو باب و یک خاتمه می‌باشد.
باب اول: در شرح
سند و متن
روایت زیارت عاشورا در دو مقصد بیان می‌شود. مقصد اول: در سند حدیث است شامل دو فصل می‌باشد. فصل اول: در بیان حال
روات حدیث و بیان و بررسی اعتبار و ضعف آنها بر طبق مصطلحات
علم رجال است. فصل دوم: نقد مصنف از کلام مرحوم
علامه مجلسی علیه الرحمة در مورد اسناد روایت زیارت عاشورا به نقل مصباح شیخ طوسی و کامل الزیارات است که در قالب ده مناقشه بیان گردیده است. مقصد دوم: در فقه الحدیث و ذکر محتملات و تحقیق در کیفیت عمل به این زیارت است، در این مورد مصنف ابتدا نظر و احتمال مختار را بیان می‌نماید، پس از آن به ذکر احتمالات دیگر و رد و نقد آنها می‌پردازد. این احتمالات و نقد آنها را مصنف در قالب ده وجه و ۱۲ فایده مطرح می‌نمایند که فوائد آن مختص به مسائل اختلاف نسخ روایت زیارت عاشورا است.
باب دوم: در شرح و ترجمه الفاظ و فقرات زیارت عاشورا، (در واقع مقصود اصلی مصنف بوده و آن را مقدم بر باب اول در تالیف آغاز کرده بود). ابتدا ترجمه و سپس به شرح الفاظ و فقرات این زیارت شریفه می‌پردازند که ترجمه را با علامت «ج» و شرح را با علامت «ش» مشخص می‌نمایند. در این باب مطالب در قالب «مقام»، «تنبیه»، «لطیفة»، «نکتة»، «اشارة»، «فائدة»، «مسالة» و... تعبیه شده است.البته مصنف محترم به منظور شرح فقرات زیارت عاشورا مطالب مختلفی را مورد بررسی و نقد و توضیح قرار داده است، مطالبی از قبیل: ، بیان این که
حسنین علیهماالسلام از ابناء
رسول الله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم هستند. ، بحث
آیه مباهله ، در بیان برخی فضائل
حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السّلام و
ولایت حضرت، ذکر فضائل
حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها، بیان
زیارت ناحیه مقدسه به نقل از
اقبال سید بن طاوس ، بیان عدد
شهدای کربلا ، بحث
صحابه پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و جرح و تعدیل آنان، ذکر احوال
بنی امیه ، ذکر احوال
زیاد بن ابیه ،
مروان ،
معاویه ،
یزید ،
خلیفه سوم ،
خلیفه اول ،
خلیفه دوم و
شمر بن ذی الجوشن ، خاصیت
تربت امام حسین علیه‌السّلام، در فضیلت
صلوات و احکام آن، در معنای آل و مراتب آن، در معنای ولایت، در معنای
ناصب ، در معنای
تولی و
تبری ، در بیان
مقام محمود ، در معنای
هدایت ، در القاب
امام عصر عجل الله تعالی فرجه، در معنای حق، در تاثر
آسمان و
زمین بر مصیبت سید الشهداء علیه السّلام، در رثاء
جن و عجائب رویدادها پس از قتل سید الشهداء علیه‌السّلام در اقصی نقاط عالم، در معنای
مغفرت ، در بیان
روزه روز عاشورا در اخبار
لعن بر معاویه ،
ابو سفیان ،
یزید ، شرح
واقعه حره ، در
اجتهاد عامه در مقابل
نص ، ذکر مناقب
محقق طوسی ، در بیان اعمال
شیعه در عاشورا، بیانی در اقامه تعزیه و نوحه و
سینه زنی ، خبر دادن رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از وقایع
کربلا ، بیان
حرمت غنا در مراثی، بیان احوال
علی بن الحسین الشهید علیهماالسلام، در عدد
اولاد سید الشهداء علیه السّلام، بیانی در فضل اصحاب سید الشهداء علیه‌السّلام،
خطبه شب عاشورا با اصحاب، و....
خاتمه: خاتمه کتاب نیز در بیان ترجمه و شرح دعای مشهور به
علقمه می‌باشد، گرچه نسبت آن را به «علقمه» غلط می‌دانند و معتقدند که راوی آن «
صفوان » می‌باشد. البته مصنف این دعا را جزء اعمال زیارت عاشورا نمی‌دانند ولی برای اتمام خدمت و تکمیل نفع به ذکر و شرح و بیان آن می‌پردازند.در شرح این دعا نیز مطالبی از قبیل: ، معنای اقرب من
حبل الورید ، معنای
حیلوله بین آدمی و قلب او، معنای منظر اعلی و
خائنة الاعین، معنای کل یوم هو فی شان و... بیان شده است.
این کتاب با فهرستی مناسب و قابل استفاده با ۵۹۰ صفحه در قطع وزیری از طرف انتشارات مرتضوی در چاپخانه حیدری چاپ و در اختیار علاقمندان قرار داده شده است که نسخه مورد بحث، چاپ اول با حروف چینی جدید کتاب به
سال ۱۳۷۶ شمسی می‌باشد. این نسخه با پاورقی و توضیح و تصحیح آقای
سید ابراهیم شبیری زید عزه همراه است. مصحح محترم اقدام به ترجمه ی لغات مشکل، معرفی رجال، ترجمه ی بعضی از مطالب و اشعار عربی نموده است. البته قبلا توسط حجة الاسلام و المسلمین
سید علی ابطحی اصفهانی کتاب فوق در دو جلد تصحیح و ارائه گردیده است.
نرم افزار نور الجنان، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
