شرح طیبة النشر فی القراءات ( النویری)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«شرح
طیبة النشر فی القرائات العشر» نوشته ابو القاسم محمد بن محمد بن محمد بن علی نویری متوفای ۸۵۷ هجری قمری و به
زبان عربی است. این کتاب شرحی بر کتاب «
طیبة النشر فی القرائات العشر » می باشد.
این کتاب شرحی است بر کتاب «
طیبة النشر فی القرائات العشر» که ارجوزه‌ای است سروده شده توسط شمس الدین ابو الخیر محمد بن محمد بن یوسف معروف به ابن الجزری متوفای ۸۳۳ ه. این منظومه در بحر رجز و در هزار بیت سروده شده و موضوع آن علم قرائت می‌باشد. این شرح یکی از شروحی است که بر کتاب «
طیبه النشر» نوشته شده است. شارح آن ابو القاسم نویری است. وی در روستایی از روستاهای
مصر در سال ۸۰۱ ه دیده به جهان گشود و به حفظ
قرآن و متون ادبی پرداخت و در علوم گوناگون از محضر استادانی بهره جست. وی
علم قرائت را نیز از کسانی چون
ابن حجر عقلانی فراگرفت و آثاری در این زمینه از خود به یادگار گذاشت. سرانجام در سال ۸۵۷ ه در
مکه دیده از جهان فروبست. وی در مقدمه شرح خود بر «
طیبة النشر» به انگیزه خود در شرح این کتاب اشاره می‌کند و شرح حال مختصری از
ابن الجزری ارائه می‌کند. او برای جوینده علم رعایت آدابی را- چه در ارتباط با خود و چه در ارتباط با شیخ و استادش- لازم شمرده و به بیان آنها می‌پردازد. تعریف «قرائات»، «مقرئ» و «قاری»، شرائط «مقرئ» و آنچه بر وی لازم و واجب است و نیز آنچه انجام آن از سوی وی شایسته و پسندیده است و... از جمله مطالبی است که شارح به بیان آنها می‌پردازد. وی در ادامه به بیان مطالبی در ارتباط با قصیده ابن الجزری نظیر عروض، وزن و... پرداخته و سپس وارد شرح قصیده می‌شود.
این کتاب در دو جلد تنظیم شده است: جلد اول: «مقدمه التحقیق» شرح حال شارح کتاب، توصیف نسخ خطی شرح را دربردارد.
«مقدمة المؤلف» مشتمل بر ده فصل ذیل می‌باشد: ۱-
فی ذکر شیئ من احوال الناظم ۲- فیما یتعلق بطالب العلم
فی نفسه و مع شیخه. ۳-
فی حد
القرائات و المقرئ و القارئ. ۴-
فی شرط المقرئ و ما یجب علیه ۵- فیما ینبغی للمقرئ ان یفعله ۶-
فی قدر ما یسمع و ما ینتهی الیه سماعه ۷- فیما یقرئ به ۸-
فی الاقراء و القرائة
فی الطریق ۹-
فی حکم الاجره علی الاقراء و قبول هدیة القارئ. ۱۰-
فی امور تتعلق بالقصیدة من عروض و اعراب و غیرها. در شرح قصیده عناوین ذیل به چشم می‌خورد: فصل
فی حصر المتواتر
فی العشر فصل
فی تحریم القرائة بالشواذ فصل
فی صحة الصلاة بها مخارج الحروف و صفاتها، باب الاستعاذة، باب البسملة،
سورة‌ام القرآن ، باب الادغام الکبیر، باب هاء الکنایة، باب المد و القصر، باب الادغام الصغیر و...در پایان هم فهرست مطالب این جلد آمده است.
جلد دوم ابوابی چون: باب امالة هاء التانیث و ما قبلها
فی الوقف، باب مذاهبهم
فی الرائات، باب اللامات، باب فرش الحروف. «فرش الحروف» اصطلاحی است در علم قرائت و به معنای منتشر شدن قرائت هر قاری در کلمات قرآنی است. در این باب به بیان فرش الحروف سوره‌های
قرآن از
سوره بقره تا
سوره ناس پرداخته شده است.
در پایان این جلد هم بابی با عنوان «باب التکبیر» آمده که شامل پنج فصل ذیل می‌باشد: الاول:
فی سبب وروده الثانی:
فی ذکر من ورد عنه الثالث:
فی ابتدائه و انتهائه و صیغته الرابع:
فی حکمه بین السورتین الخامس:
فی امور تتعلق بالختم در پایان هم فهرست موضوعات کتاب بیان شده است.
این شرح به قلم «ابو القاسم محمد بن محمد بن محمد بن علی النویری» نگاشته شده است. نسخ خطی: ۱- نسخه «دار الکتب المصریة» دارای ۴۶۴ ورقه که توسط شیخ عبدالله العجلونی القلینی الشافعی در سال ۱۱۱۰ هجری نوشته شده است. ۲- نسخه «مکتبة الازهر الشریف» در ۲۲۴ ورقه که در زمان حیات شارح تهیه شده است. ۳- نسخه «مکتبة الازهر الشریف» در ۳۵۰ ورقه که توسط مصطفی العشماوی در سال ۱۲۹۵ هجری نوشته شده است. ۴- نسخه «مکتبة الازهر الشریف» در ۳۳۶ ورقه که توسط محمد بن محمد بن ابراهیم الشافعی در سال ۱۲۴۶ هجری نگاشته شده است. ۵- نسخه «دار الکتب المصریة» ۶- نسخه «جامعة الامام محمد بن مسعود الاسلامیة» ریاض ۷- نسخه‌ای دیگر از «دار الکتب المصریة» نسخه چاپی: نسخه «مجمع البحوث الاسلامیة بالازهر الشریف» تحت نظارت «لجنة احیاء التراث الاسلامی» که علیرغم تلاش تهیه کنندگان آن دارای تحریفات و جاافتادگی‌های بسیاری است.
این نسخه با مقدمه و تحقیق دکتر مجدی محمد سرور باسلوم منتشر شده است. وی در این نسخه به معرفی نسخه‌های خطی این شرح، ضبط نصوص وارده در آن، استخراج احادیث نبوی، توثیق اقوال و نقل‌های وارده در کتاب، ترجمه اعلام و... پرداخته است. این نسخه در دو جلد؛ در قطع وزیری با جلد گالینگور (جلد اول در ۶۳۸ صفحه و جلد دوم در ۶۷۱ صفحه) برای نخستین بار در سال ۱۴۲۴ ه- ۲۰۰۳ م از سوی «دار الکتب العلمیة»
بیروت منتشر شده است. منابع: ۱- بهاء الدین خرمشاهی، دانشنامه قرآن، جدوم، صفحات ۱۲۹۶ و ۱۴۱۷ ۲- مقدمه محقق و متن کتاب
نرم افزار مشکات الانوار،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
