شرح رسالة الطیر ( ابن سهلان ساوی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
از جمله شروحی که بر
رساله الطیر مرحوم
شیخ الرئیس نوشته شده است، شرح عمر بن سهلان ساوی می‌باشد. این شرح، به
زبان فارسی است. علمیت و منزلت شارح باعث گردیده تا شرح مذکور در ردیف شروح مورد عنایت اندیشمندان و علما واقع گردد. عمر بن سهلان در ابتدای شرح خود می‌گوید: اصرار دوستان، باعث شد که اقدام به شرح این رساله بکنم.
مترجم، در این شرح، از یکی از ترجمه های فارسی رسالة الطیر استفاده کرده و در هر قسمت از شرح خود، ترجمه آن قسمت را نیز آورده است.
مترجم، در ابتدای شرح، می‌نویسد: مسلما شیرینی و ظرافتی که متن اصلی و عربی رساله دارد، ترجمه فارسی اش نخواهد داشت، اما امید است کاری که من و مترجم در این زمینه انجام داده‌ایم، مفید واقع گردد. عمر بن سهلان، علت اختلاف
آب و
هوا را در سرزمین‌های مختلف بررسی کرده و تنوع غذایی
مردمان را، به دلیل اختلاف آب و هوا می‌داند که در اعمال،
رفتار، خلقیات و حتی شکل و قیافه ظاهری آنها تاثیرگذار می‌باشد. شایستگی برای دوستی و
معاشرت، بحثی است که به تبع اشارت‌های ابن سینا، شارح نیز به بحث و بررسی آن پرداخته و در مرحله بعد، لازم می‌داند که انسان چیزی را که می‌داند و بدان
علم دارد، با برادر خود در میان گذاشته و او را نیز بر آن، مطلع سازد.
عقل عملی و
نظری را که دو قوه
نفس ناطقه هستند، در ادامه، تشریح کرده و مراتب
ادراک را تبیین نموده است. در بخش بعدی که شیخ الرئیس، توصیه به
باطن گرداندن ظاهر و ظاهر گردانیدن باطن می‌نماید، عمر بن سهلان آن را توضیح داده و علت آن را همراه با فوایدش بازگو کرده است.
بو علی، به برادران حقیقی سفارش می‌کند که چون
مار از پوست برآیند، چون
کرم آهسته روند و... شارح، در شرح این عبارات، مطالبی را در باره شبیه به مار شدن در پوست اندازی و... بیان کرده و سر چنین توصیه‌ای را توضیح داده است.
در شرح کلام بو علی که می گوید: «تعجب از
معصیت نکردن
فرشته ها و
گناه کردن
حیوانات نیست، بلکه عجب از شهوت رانی و عقل گرایی
انسان هر دو راست که با گراییدن به یکی، بر قوه دیگر خود غالب می‌آید»، می‌گوید: توضیح این قسمت از بیاناتی که تا این جا دادیم، معلوم می‌گردد؛ منظور شیخ الرئیس این است که انسان، قوه برتر شدن از ملک را دارد، همان طور که توان پست تر شدن از حیوان را...
عمر بن سهلان، در ادامه شرح خود، کل داستان را همراه با ترجمه اش یک جا آورده و اقدام به شرح آن کرده است. افتادن
پرندگان در دام و سپس رها شدن از آن، با توسل جستن به پرندگانی آزاد، بعد گذر از
کوه‌ها و سرزمین‌های مختلف، با مردمان گوناگون و... هر یک دارای رمز و رازهایی مهم و پندآموز است که شارح حتی المقدور بدانها پرداخته است.
نرم افزار حکیم بوعلی سینا، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
