سید حسن مدرس اصفهانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
![مقبره سید حسن مدرس اصفهانی]()
میر سیّد حسن مدرس بن میر سیّد علی اصفهانی (۱۲۱۰-۱۲۷۳ق)، از عالمان و فقیهان
امامیه اصفهان در
قرن سیزدهم هجری قمری بود.
وی در
کربلا،
نجف و اصفهان
علوم دینی را نزد اساتیدی چون
ملّا محمّد شریف‌العلماء،
صاحب جواهر،
حاجی کلباسی،
محمّدتقی رازی،
صاحب فصول و آخوند
ملّاعلی نوری فرا گرفت. او از مدرسان حوزه اصفهان بود و به همان خاطر به مدرس معروف گردید. از این عالم آثار متعددی برجای مانده است.
میر
سیّد حسن مدرس بن میر
سیّد علی بن میر محمّدباقر حسینی میر محمّدصادقی بن میر اسماعیل بن میر
سیّد ابوصالح بن میر عبدالرزّاق بن میر محمّداسماعیل به میر
سیّد ابوصالح حسینی اعرجی سمنانی، عالم کامل و فقیه محقق مدقق، جامع معقول و منقول و حاوی فروع و اصول.
در سال
۱۲۱۰ق در
اصفهان متولّد شده و در اصفهان نزد پدر خود و دیگران کمی تحصیل نمود. بعداً در
کربلا خدمت
ملّا محمّد شریف‌العلماء (ملا محمد شریف بن حسن علی آملی مازندرانی متوفی در
۱۲۴۵ق) و در
نجف نزد
صاحب جواهر و
حاجی کلباسی (قبل از معاودت به
ایران) و عدّه‌ای دیگر تلمّذ فرموده و پس از مراجعت به اصفهان نزد شیخ
محمّدتقی رازی و برادرش شیخ محمّدحسین
صاحب فصول و آخوند
ملّاعلی نوری تحصیل نمود و با
سیّد محمّدحسن مجتهد [از اجداد مؤلف کتاب
] هم‌درس و هم‌مباحثه بوده و این رفاقت و دوستی تا هنگام وفات برقرار بود.
مدرس از
میر زین‌العابدین خوانساری و صاحب جواهر اجازه داشته است. او در زمان حیات استاد خود حاجی کلباسی در اصفهان حوزه بحث و درس و افاده تشکیل داده و عدّه‌ای کثیر از فضلاء و مجتهدین به درس او حاضر شده و او به «مدرّس» معروف گردید.
حوزه اصفهان در
عصر قاجار بزرگترین مرکز تدریس
اصول فقه در
ایران بود و سه تن از دامادهای
شیخ جعفر کاشف الغطاء، یعنی
سید صدرالدین عاملی، شیخ
محمدتقی نجفی مسجدشاهی و شیخ
محمدعلی نجفی هزارجریبی و نیز برجسته‌ترین شاگردان او مانند حاجی کرباسی،
سید شفتی و
سید محمد مجاهد در این شهر به تدریس و تعلیم مشغول بوده‌اند.
در این دوره جایگاه حوزه اصفهان در فقه اجتهادی و دانش اصول فقه تا بدانجا رسید که به همت میر
سید حسن مدرس اصفهانی این حوزه در این دوران به استقلال و خودکفایی رسید؛ بلکه طلاب و فضلای سایر حوزه‌ها و حتی
عتبات عالیات را نیز به سوی خود کشانید. مسافرت برخی از علمای اصفهان در این دوره به عتبات عالیات نیز بیشتر برای کسب آگاهی از شیوه‌ها و سبک‌های مختلف فکری بوده است؛ برای نمونه فقیه مرجع نامی علامه میر
سید محمدهاشم چهارسویی (۱۳۱۸) که در اصفهان از محضر بزرگانی مانند حاجی کرباسی،
سید شفتی،
سید صدرالدین عاملی و
سید حسن مدرس بهره برده و در جوانی به
درجه اجتهاد نایل شده بود، هنگامی که به نجف اشرف رفت و در درس
شیخ مرتضی انصاری شرکت جست، استادش میر
سید حسن مدرس را بر شیخ انصاری ترجیح می‌داد. همچنین
میرزای شیرازی که هم‌درس و هم‌مباحثه مجتهد چهارسویی بود و سپس به نجف رفت، هنگامی که از او درباره مقایسه بین حوزه‌های نجف و اصفهان سؤال کردند، این‌گونه پاسخ داد که اگر
سید مدرس به نجف بیاید از محضر او استفاده می‌شود.
اجازه آیت الله حاج میرزا زین‌العابدین به آیت الله میر
سید حسن مدرس اصفهانی، اجازه روایتی بوده است و صاحب
مکارم الآثار در این‌باره حکایتی نقل کرده است به این مضمون که علامه مدرس اعتنایی به استجازه از مشایخ نداشته ولی چون شاگردان ایشان از آن بزرگوار
اجازه روایت خواستند و او خود را بی اَسناد دید، از شاگردش آیت الله میرزا محمدهاشم چهارسویی خواست تا از پدرش حاج میرزا زین‌العابدین برای او اجازه روایتی بگیرد و ایشان نیز اجازه‌ای در روایت برای مدرس نوشته و ارسال داشت.
۱- میرزا
ابوالمعالی کلباسی؛
۲-
ملا محمد اصفهانی؛ (فهرست شاگردان از کتاب مکارم الآثار گرفته شده و در آنجا از ۱۰ نفر یاد شده، و ملا محمد اصفهانی که در متن آمده ظاهراً تصحیف ملا حیدر اصفهانی است.)
۳- ملا
محمدباقر فشارکی؛
۴- میرزا
محمدحسن نجفی اصفهانی؛
۵-
میرزا محمدحسن شیرازی معروف؛
۶-
ملا حیدر اصفهانی؛
۷- ملا
شکرالله لواسانی؛
۸- ملا
علی‌اصغر خوسفی بیرجندی؛
۹- ملا
علی‌اصغر بن محمدحسن خوسفی بیرجندی (دو نفر می‌باشند)؛
۱۰- حاج
سید مهدی نحوی؛
۱۱- میرزا محمدهاشم چهارسوقی.
از آثار خیریه
سید حسن بنای مسجدی زیبا و آبرومند در محلّه نو اصفهان است که به خاطر وفات مرحوم مدرس نیمه‌کاره ماند و
رحیم خان بیگلربیگی، مسجد را به پایان رسانده و مسجد به نام او به «مسجد رحیم خان» معروف شد.
۱- آقا میر محمدتقی.
۲- آقا میر
سید علی.
۳- آقا
سید محمد، فاضل و طالب علم بوده و در جوانی به سال
۱۲۸۰ وفات یافته، در مقبره پدر مدفون گردید.
سید حسن مدرس اصفهانی در ۳
جمادی الثّانی سال
۱۲۷۳ق وفات یافته و در مقبره مخصوص جنب مسجد رحیم خان که بنیان آن از خود ایشان است، و حیم خان بیگلر بیگی آن را تمام نموده است، مدفون گردید.
تالیفات
سید حسن عبارتند از:
۱. اجوبه المسائل؛
۲. ترجمه نجاة العباد صاحب جواهر؛
۳. جوامع الکلم یا جوامع الاصول؛
۴. حاشیه بر شفا؛
۵. رساله فی اصول الجاریه فی الشّک فی المکلّف به؛
۶. رساله فی اصاله البرائه؛
۷. رساله فی العداله؛
۸. رساله فی قاعده لاضرر؛
۹. رساله فی اصاله الصّحه؛
۱۰. رساله در عبادت به
فارسی؛
۱۱. رساله فی القضاء و الشّهادات؛
۱۲. شرح مختصر النّافع؛
۱۳. مناسک حج؛
۱۴. هدایة الطّالبین که رساله عملیّه اوست.
•
مهدوی، سید مصلح‌الدین، اعلام اصفهان، ج۲، ص۵۰۴-۵۰۵. •
پایگاه اطلاع رسانی حوزه، برگرفته از مقاله «مدرس اصفهانی، میر سید حسن»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۰/۱۰/۱۱.
میر 
