سٰاعَةِ الْعُسْرَةِ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سٰاعَةِ الْعُسْرَةِ:(الَّذينَ اتَّبَعوهُ في ساعَةِ الْعُسْرَةِ) «سٰاعَةِ الْعُسْرَةِ»•
سٰاعَةِ جزئى است از اجزاء
زمان.
•
عُسْرَةِ به معنای دشواری و نقیض
یسر است.
در
آیه مورده بحث از
جنگ تبوک به ساعة العسرة تعبير شده است. تاریخ
اسلام نشان مى‌دهد كه مسلمانان هيچ‌گاه به اندازه جريان
تبوک در فشار و زحمت نبودند. زيرا از طرفى حركت به سوى تبوک در موقع شدت گرماى
تابستان بود. و از سوى ديگر خشک‌سالى مردم را به ستوه در آورده بود. و از سوى سوم فصلى بود كه مى‌بايست مردم همان مقدار محصولى كه بر درختان بود جمع‌آورى و براى طول
سال خود آماده كنند. از همه اين‌ها گذشته فاصله ميان
مدینه و تبوک بسيار طولانى بود. و دشمنى كه مى‌خواستند با او روبرو شوند،
امپراطوری روم شرقی، يكى از نيرومندترين قدرت‌هاى جهان روز بود.
به موردی از کاربرد «سٰاعَةِ الْعُسْرَةِ» در قرآن، اشاره می‌شود:
(لَقَد تّابَ الله عَلَى النَّبيِّ وَ الْمُهاجِرينَ وَ الأَنصارِ الَّذينَ اتَّبعوهُ في ساعَةِ الْعُسْرَةِ مِن بَعْدِ ما كادَ يَزيغُ قُلوبُ فَريقٍ مِّنْهُمْ ثُمَّ تابَ عَلَيْهِمْ إِنَّهُ بِهِمْ رَؤوفٌ رَّحيمٌ) «به
یقین خداوند رحمت خود را شامل حال
پیامبر و
مهاجران و
انصار، كه در
زمان عسرت و شدّت در جنگ تبوک از او پيروى كردند، نمود؛ بعد از آن‌كه نزديک بود دل‌هاى گروهى از آن‌ها، از
حق منحرف شود و از ميدان جنگ بازگردند)؛ سپس خدا توبه آن‌ها را پذيرفت، چرا كه او نسبت به آنان
رئوف و مهربان است.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند: كلمه الساعة به معناى مقدارى از زمان است، و ساعت عسرت آن مقدار زمانى است كه زندگى بخاطر ابتلاء به گرفتاری‌ها از قبيل
گرسنگی و
تشنگی و يا
حرارت شديد، و امثال آن دشوار شود.
و كلمه زيغ به معناى بيرون شدن از راه
حق و ميل به طرف بی‌راهه و
باطل است، و اضافه زيغ به قلوب، و ذكر ساعت عسرة و ساير قرينه‌هايى كه از سياق كلام استفاده مى‌شود، همه شاهد بر آنند كه منظور از زيغ استنكاف و شانه خالى كردن از امتثال
امر پیغمبر، و بيرون شدن از
اطاعت او، به سبب سرپيچى از رفتن به
جهاد، و يا برگشتن به
وطن است بخاطر عسرت و مشقتى كه در راه با آن مواجهند.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «ساعة العسرة»، ج۲، ص ۴۳۵.
