• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سَمَح (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





سَمَح (به فتح سین و میم) از واژگان نهج‌البلاغه، به معنای جود و بخشش «مسامحه» و سهل گرفتن است. از اين مادّه هشت مورد در نهج‌البلاغه آمده است.



سَمَح به معنای جود و بخشش و سهل گرفتن است.


بعضی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» آمده است به شرح ذیل می‌باشد.

۲.۱ - خطبه ۱۷۲

امیر‌المومنین علی (علیه‌السلام) درباره طلحه و زبیر و اتباع آن می‌فرمایند:«مَا مِنْهُمْ رَجُلٌ إِلاَّ وَقَدْ أَعْطَانِي الطَّاعَةَ، وَسَمَحَ لِي بِالْبَيْعَةِ، طَائِعاً غَيْرَ مُكْرَه.» «كسانى را به نبرد با من خواندند كه همه آنها در برابر من به اطاعت گردن نهاده بودند و بدون اكراه و با رضايت كامل با من بیعت كرده بودند.» (شرح های خطبه:)

۲.۲ - حکمت ۳۳

«سَمح» به معنای بذل كننده و بخششگر در حکمت ۳۳ فرموده:«كُنْ سَمَحاً وَلاَ تَكُنْ مُبَذِّراً، وَكُنْ مُقَدِّراً وَلاَ تَكُنْ مُقَتِّراً.» «سخاوت‌مند باش، ولى اسراف كننده مباش. در زندگى حسابگر باش ولى سختگير مباش.» (شرح های حکمت:)

۲.۳ - حکمت ۱۵۰

در وصف آدم نادان فرموده:«يُنَافِسُ فِيَما يَفْنَى، وَيُسَامِحُ فِيَما يَبْقَى.» «براى دنياى فانى كوشش فراوان دارد ولى براى آخرت باقى مسامحه كار است.» (شرح های حکمت:)

۲.۴ - خطبه ۱۶۸

پس از بيعت با امام گروهى از يارانش پيشنهاد كردند: خوب بود آنان را كه در كشتن عثمان دست داشتند كيفر مى‌كردى، امام در پاسخشان فرمود:«فَاصْبِرُوا حَتَّى يَهْدَأَ النَّاسُ وَ تَقَعَ الْقُلُوبُ مَوَاقِعَهَا- وَ تُؤْخَذَ الْحُقُوقُ مُسْمَحَةً- فَاهْدَءُوا عَنِّي.» «بنابراين صبر كنيد تا مردم آرام شوند و دل‌ها در جاى خود قرار گيرند و حقوق به آسانى گرفته شود. آرام باشيد و به من مهلت دهيد.» (شرح های خطبه:)

۲.۵ - حکمت ۱۲۰

امام درباره طایفه بنی‌هاشم و طایفه عبدشمس فرمود:«وَ أَمَّا نَحْنُ فَأَبْذَلُ لِمَا فِی أَیْدِینَا وَ أَسْمَحُ عِنْدَ الْمَوْتِ بِنُفُوسِنَا وَ هُمْ أَکْثَرُ وَ أَمْکَرُ وَ أَنْکَرُ وَ نَحْنُ أَفْصَحُ وَ أَنْصَحُ وَ أَصْبَحُ.» «و امّا ما «طایفه‌بنی‌هاشم» از همه آن‌ها نسبت به آنچه در دست داريم بخشنده‌تريم و به هنگام بذل جان از همه سخاوتمندتريم، آن‌ها(طایفه عبد‌شمس) پر جمعيّت‌تر و مكّارتر و زشت ترند و ما فصيحتر و دلسوزتر و زيباتريم.» (شرح های حکمت:)


از اين مادّه هشت مورد در نهج‌البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۵۵۰.    
۲. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۲، ص۷۰۹.    
۳. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۲، ص۳۷۴.    
۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ج۱، ص۳۸۲.    
۵. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۱۰۴.    
۶. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۴۷، خطبه ۱۷۲.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۷۹.    
۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۶۰۷.    
۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۶۰۹.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۶، ص۴۹۵.    
۱۱. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۱۳۳.    
۱۲. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۳۰۹.    
۱۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ج۱، ص۷۷۸.    
۱۴. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۱۵۹.    
۱۵. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۷۴، حکمت ۳۳.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۴۱.    
۱۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۴۰.    
۱۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۴۰.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۲، ص۲۲۵.    
۲۰. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۶۷.    
۲۱. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۱۵۰.    
۲۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ج۱، ص۸۱۳.    
۲۳. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۱۹۰.    
۲۴. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۹۸، حکمت ۱۵۰.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۷۵.    
۲۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۵۵.    
۲۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۵۵.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۳، ص۲۴۹.    
۲۹. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۲۳۱.    
۳۰. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۳۶۰.    
۳۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ج۱، ص۳۷۶.    
۳۲. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۹۹.    
۳۳. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۴۳، خطبه ۱۶۸.    
۳۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۷۳.    
۳۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۸۵.    
۳۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۸۷.    
۳۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۶، ص۴۴۷.    
۳۸. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۱۰۳.    
۳۹. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۹۲.    
۴۰. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ج۱، ص۷۹۹.    
۴۱. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۱۷۸.    
۴۲. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۹۰، حکمت ۱۲۰.    
۴۳. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۷۳.    
۴۴. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۱۶.    
۴۵. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۱۶.    
۴۶. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۲، ص۷۱۸.    
۴۷. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۱۸۲.    
۴۸. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۳۰۹.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «سمح»، ج۱، ص۵۵۰.    






جعبه ابزار