سوفسطائی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سوفسطائی یکی از
اصطلاحات به‌کار رفته در
علم منطق بوده و به معنای اهل سفسطه و
قیاس مغالطی شبیه
برهان است.
واژه
سوفسطائی از کلمه یونانی «سوفیست» گرفته شده است. سوفیست در اصل به معنای
حکیم و دانشور بوده است، اما از آنجا که گروهی از دانشمندانی که سوفیست خوانده می‌شدند در دوران معاصر با
سقراط و پیش از آن به
حقایق ثابت باور نداشتند، بلکه هیچ چیزی را قابل شناخت جزمی نمی‌دانستند، این واژه به تدریج معنای اصلی خود را از دست داد و به عنوان رمز و علامتی برای شیوع
تفکر و استدلال
مغالطه‌آمیز در آمد. لفظ سفسطی اشاره به نظریات و دیدگاه‌های مشترک سوفسطائیان بزرگ از قبیل:
پروتاغوراس،
گرگیاس، پرودیکوس، هیپایس و دیگران است.
در اصطلاح منطق،
سوفسطائی یعنی اهل سفسطه (
مغالط،
مغالطی) و کسی که در به کار بردن
قیاس سفسطی مداومت می‌ورزد.
خواجه طوسی در
اساس الاقتباس می‌گوید: «پس متشبّه به برهانی را
سوفسطائی خوانند، و صناعت او را
سفسطه، و متشبه به جدلی را
مشاغبی و صناعت او را
مشاغبت و هر دو به این اعتبار که مناقضت وضع غیر کنند
مغالط باشند».
علامه طباطبایی (رحمة‌الله‌علیه) در تعریف
سوفسطایی می‌گوید: «سوفسطی کسی است که وجود هر گونه علمی را به طور کلی انکار می‌کند. اگر چه سوفسطی‌ها در ابتدای امر، واقعیت خارجی و ادعای علم به عدم واقعیت را بر زبان می‌رانند، اما پس از‌اندک توجهی در می‌یابند که این ادعا خود مستلزم واقعیت‌داشتن
علم و عالم و کاشف بودن علم از عدم و جواز واقع، و امور دیگر است و لذا ناقض خودش می‌باشد، از این رو کلام خود را تصحیح کرده و مدعی می‌شوند که همه چیز مشکوک و مردود است و علم به هیچ واقعیتی امکان‌پذیر نیست. ادله‌ای نیز که سوفسطی اقامه می‌کند در حقیقت متوجه انکار علم به واقعیت است، نه انکار اصل واقعیت».
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی.
•
صلیبا، جمیل، فرهنگ فلسفی. •
مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش فلسفه. •
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «سوفسطائی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۱/۱۷.
