سوائر الامثال علی افعل (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«سوائر الامثال علی افعل» تالیف
حمزة بن حسن اصفهانی (۲۸۰- ۳۶۰ ق) به
زبان عربی است. این اثر مشتمل بر بیان
ضرب المثلهای شایع و رایج
عربی می‌باشد.
کتاب، شامل دو مقدمه از محقق و مؤلف و متن اثر در سی باب است. مؤلف در هر باب پس از ذکر عنوان باب و تعداد مثل‌هایی که در آن باب می‌آید، همه
ضرب المثلها را به صورت مجموع آورده است. سپس هر یک از مثلها را با عبارت «و اما قولهم» شرح و تفسیر می‌کند.
اصفهانی در تنظیم باب‌های کتاب ترتیب الفبایی را برگزیده و نخستین حرف اصلی از اولین کلمه
ضرب المثل را معیار قرار داده است؛ به عنوان مثال در باب اول کتاب
ضرب المثلهایی را بیان نموده که بر وزن افعل باشد و با حرف الف شروع شده باشد.
وی در
تفسیر و شرح مثلها، از اشعار
عرب و همچنین سخنان حکمت آمیز و
ضرب المثلهای ذکر شده در آثار سایر نویسندگان
عرب مانند
اصمعی،
لحیانی،
ابو عبید قاسم بن سلام و محمد بن حبیب بصری استفاده نموده است.
کتاب با مقدمه محقق
فهمی سعد شروع می‌شود. ذکر کتاب‌هایی که در این موضوع تالیف گردیده است، شرح مختصری از زندگی مؤلف، اسامی افراد و امثالی که مؤلف در کتاب از مطالب آنها استفاده نموده است، بیان موضوعات
ضرب المثلها از جمله عناوین مطرح شده در مقدمه ایشان است. ذکر مصادر و منابع مقدمه نیز از محاسن کتاب است.
مؤلف، در مقدمه کتاب به بیان تالیفات مختلفی که در موضوع
ضرب المثل انجام شده است و کسانی که در این زمینه پیشگام بوده‌اند می‌پردازد. وی با تذکر این که از آثار آنان فراوان استفاده نموده به مواردی از آنها اشاره می‌کند.
اگرچه کتاب در سی باب تنظیم شده است اما ابواب از حجم یکسانی برخوردار نیستند؛ بعضی از ابواب مانند باب بیست وهشتم که مشتمل بر چهار
ضرب المثل است، دارای تعداد مثل‌های کمی است و برخی از ابواب مانند باب ششم که صدوپانزده مثل را در بر دارد عکس آن است.
باب بیست ونهم کتاب مثل‌های
بدیع و جدید را که دو قسمتی هستند بیان می‌نماید مانند: «اضوا من الفجر و احر من الجمر.» آخرین باب کتاب نیز در بیان نوادری از
کلام و عبارات است که در
عرب جایگزین
ضرب المثل شده است.
بعد از پایان این ابواب، مؤلف مثل‌هایی را که با موضوع خرافات
عرب و سحر و افسون‌ها آمده به کتاب ملحق کرده است.
فهارس مصادر و مراجع، آیات
قرآن، احادیث شریفه، امثال، ابیات، الفاظ، اعلام، اقوام و قبائل، ایام
عرب و اسلام، کتابهای وارده در متن کتاب و فهرست مطالب در انتهای اثر آورده شده است. محقق کتاب در پاورقی، برخی توضیحات و آدرس عبارات و اشعار را ذکر کرده است. برخی الفاظ که در متن اثر اصلاح شده است را متذکر شده است. برخی مطالبی نیز در حاشیه نسخه اصلی بوده است که در پاورقی آمده است.
نرم افزار تراث ۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
