• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سعود کبیر بن عبدالعزیز آل‌ سعود

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



آلِ سُعود، سلسله‌ای منسوب به سعود بن محمد بن مِقْرِن که از ۱۱۴۸ق/۱۷۳۵م به بخشی از جزیره عربستان فرمان رانده است و اکنون نیز بر کشور عربستان سعودی که نام خود را از آن سلسله برگرفته، فرمان می‌راند. یکی از شخصیت‌های این خاندان، سعود بن عبدالعزیز بود.



سعود بن عبدالعزیز (حک‌ ۱۲۱۸-۱۲۲۹ق/۱۸۰۳-۱۸۱۴م). او معروف به سعود کبیر بود. در کنار پدر با رقیبان وی و شریف غالب جنگ کرد.


پس از برقراری صلح به حج رفت و سال بعد به تلافی حملات قبیلۀ شیعۀ خزعل بر کاروان وهابیان (نیز کینۀ دیرینه با شیعیان) به کربلا تاخت و از قتل و غارت و ویرانی چیزی فرو نگذاشت.


وی که در ۱۲۰۲ق/۱۷۸۷م به پیشنهاد محمد بن عبدالوهاب به ولیعهدی برگزیده شده بود، پس از قتل عبدالعزیز رشتۀ کار‌ها را در دست گرفت و با تشکیل ارتشی بزرگ
[۱] حمزه، فؤاد، قلب جزیره العرب، ریاض، ۱۳۸۸ق/۱۹۶۸م.
به سرکوب برخی از قبایل نافرمان حجاز پرداخت و بر تَیْماء و خیبر استیلا یافت و به کرانه‌های عُمان تاخت. سلطان بن حمید بن سعید ، امیر مسقط، برای مقابله با او با دولت عثمانی بر ضد آل سعود همداستان شد، ولی به قتل رسید.
[۲] حمزه، فؤاد، قلب جزیره العرب، ج۱، ص۳۴۰، ریاض، ۱۳۸۸ق/۱۹۶۸م.

با این حال، کوشش‌های سعود برای چیرگی بر عمان و سراسر سواحل جنوبی خلیج‌ فارس با دخالت کمپانی هند شرقی نافرجام ماند.
[۳] لوتسکی، و، تاریخ عرب در قرون جدید، ج۱، ص۱۲۲، ترجمۀ پرویز بابایی، تهران، ۱۳۵۶ش.
[۴] لوتسکی، و، تاریخ عرب در قرون جدید، ج۱، ص۱۲۳، ترجمۀ پرویز بابایی، تهران، ۱۳۵۶ش.


۳.۱ - براندازی نفوذ شریفان

شریف غالب که به دوستی با آل سعود تظاهر می‌کرد، در نهان به مخالفت ادامه می‌داد و چون اهل تُرَبَه و خُرْمَه دعوت وهابیان را پذیرفتند، شریف آشکارا به مخالفت پرداخت.
نیز اقدامات وهابیان، به رهبری سعودی‌ها، مبنی بر نابود کردن آداب و رسومی که به گمان آنان از مظاهر بت‌پرستی به‌شمار می‌آمد و اعدام روحانیونی که بر اعتقادات قدیم پای می‌فشردند، موجب شورش‌هایی بر ضد وهابیت در حجاز شد.
[۵] لوتسکی، و، تاریخ عرب در قرون جدید، ج۱، ص۱۲۴، ترجمۀ پرویز بابایی، تهران، ۱۳۵۶ش.

سعود که در پی فرصت برای براندازی نفوذ شریفان بود، طی سال‌های ۱۲۲۰-۱۲۲۱ق/۱۸۰۵ق/۱۸۰۶م بر مکه و مدینه تاخت و بر آن دو شهر چیره شد.
شریف غالب فرمانبری نمود و در منصب خود ابقا شد.
[۶] حمزه، فؤاد، قلب جزیره العرب، ج۱، ص۳۴۱، ریاض، ۱۳۸۸ق/۱۹۶۸م.

و نفوذ وهابیان در حجاز گسترش یافت و سعود نام سلطان عثمانی را از خطبه انداخت.


سعود که اینک بر حجاز هم چیرگی یافته و قلمرو او از دریای سرخ تا خلیج‌ فارس گسترده شده بود و امر حج را زیر نظر خود در آورده بود، آهنگ تسخیر شام و عراق کرد، ولی در مرزهای این دو منطقه با نیروهای عثمانی روبه‌رو شد و ناکام ماند.


باب عالی که از نبردهای سازمان نیافتۀ خود و تحریک امیران عرب به رویارویی با نفوذ آل سعود و وهابیت طرفی بر نبسته بود و خطر شدیدی از سوی آنان احساس می‌کرد، از محمدعلی پاشا امیر مصر خواست به جنگ با ایشان برخیزد.

۵.۱ - حمله نیروهای مصر به آل سعود

در اواخر اکتبر یا اوایل نوامبر ۱۸۱۱م (شوال ۱۲۲۶ق) نیروهای مصر به فرماندهی طوسون پاشا، پسر محمدعلی، نخستین حملۀ خود را آغاز کرد.

۵.۲ - شکست نیروهای مصری

عبداللـه و فیصل، پسران سعود، در ابتدا مصریان را که گرفتار بی‌آبی و گرما و بیماری شده بودند، واپس راندند و چندی بعد آن‌ها را در دره‌ای نزدیک الصفراء غافلگیر کردند و سخت درهم شکستند.
[۷] لوتسکی، و، تاریخ عرب در قرون جدید، ج۱، ص۱۳۰، ترجمۀ پرویز بابایی، تهران، ۱۳۵۶ش.


۵.۳ - حمله دوباره مصریان

در پاییز ۱۲۲۷ق/۱۸۱۲م مصریان با رسیدن نیروی امدادی دست به حملۀ بزرگ‌تری زدند و مکه، مدینه و طایف را تسخیر کردند. با اینهمه پیشروی آنان در تُرْبَهُ الصَّیف متوقف شد (۱۲۲۸ق/۱۸۱۳م).
سپس محمدعلی پاشا خود وارد عربستان شد تا فرماندهی را در دست گیرد.


کوشش سعود برای آغاز گفت‌وگوهای صلح به نتیجه نرسید، و در ۸ جمادی‌الاول ۱۲۲۹ق/۲۸ آوریل ۱۸۱۴م پس از ۶۸ سال زندگی در درعیه درگذشت.


۱. حمزه، فؤاد، قلب جزیره العرب، ریاض، ۱۳۸۸ق/۱۹۶۸م.
۲. حمزه، فؤاد، قلب جزیره العرب، ج۱، ص۳۴۰، ریاض، ۱۳۸۸ق/۱۹۶۸م.
۳. لوتسکی، و، تاریخ عرب در قرون جدید، ج۱، ص۱۲۲، ترجمۀ پرویز بابایی، تهران، ۱۳۵۶ش.
۴. لوتسکی، و، تاریخ عرب در قرون جدید، ج۱، ص۱۲۳، ترجمۀ پرویز بابایی، تهران، ۱۳۵۶ش.
۵. لوتسکی، و، تاریخ عرب در قرون جدید، ج۱، ص۱۲۴، ترجمۀ پرویز بابایی، تهران، ۱۳۵۶ش.
۶. حمزه، فؤاد، قلب جزیره العرب، ج۱، ص۳۴۱، ریاض، ۱۳۸۸ق/۱۹۶۸م.
۷. لوتسکی، و، تاریخ عرب در قرون جدید، ج۱، ص۱۳۰، ترجمۀ پرویز بابایی، تهران، ۱۳۵۶ش.



دانشنامه جهان اسلام، ج۲، ص۴۲۵، بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «آل‌سعود».    




جعبه ابزار