• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سریه زید بن حارثه به قرده

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


سریه زید بن حارثه به قرده جنگی به فرماندهی زید بن حارثه در جمادی الآخر سال سوم هجری (۲۸ ماه پس از هجرت) در منطقه قرده علیه کاروان تجاری قریش برای مقابله با مصادره اموال مسلمانان در مکه و در تنگنا قرار‌دادن مشرکان مکه از راه اقتصادی بوده است. این اولین سریه‌ای بود که فرماندهی آن را زید بن حارثه بر عهده داشت. زید با همراهی صد سوار توانست اموال کاروان قریش را به غنیمت بگیرد.


سریه از ماده «سرو» و به قطعه‌ای از سپاه گفته می‌شود که به دستور رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به سوی مکانی و برای انجام ماموریتی اعزام می‌شدند، بدون آنکه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) همراه آنان خارج شود.
[۱] ابن عبدالبر اندلسی‌، یوسف بن عبدالله، الدرر فی اختصار المغازی و السیر، ص۹۵، قاهره‌، وزارت اوقاف مصر، ۱۴۱۵ه.ق.، چاپ اول.    
[۲] بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة، ج۳، ص۵، تحقیق عبدالمعطی قلعجی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۵ه.ق.، چاپ اول.    
[۳] مقریزی، تقی‌الدین احمد بن علی، امتاع الاسماع، ج۸، ص۳۳۰، تحقیق محمد عبد الحمید النمیسی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۰ه.ق.، چاپ اول.    

این سریه در ماه جمادی‌الآخر سال سوم هجری،
[۴] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، ج۱، ص۱۹۷، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق.، چاپ سوم.    
[۵] بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۲۷، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق.، چاپ اول.    

به فرماندهی زید بن حارثه روی داد و این نخستین سریه‌ای بود که زید بن حارِثه به فرماندهی آن منصوب شد.
[۶] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، ج۱، ص۱۹۷، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق.، چاپ سوم.    
[۷] ‌بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۲۷، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق.، چاپ اول.    
[۸] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۴۹۲، تحقیق محمد ابو الفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ه.ق.، چاپ دوم.    


قریش که کار اصلی‌اش تجارت بود، پس از «جنگ بدر»، از ترس حملات رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و مسلمانان به کاروان‌های تجاری، قصد آن را داشتند که از راه تجاری «شام» به تجارت بپردازند. صَفوان بن امَیه در این باره می‌گفت: محمد و اصحاب او راه بازرگانی ما را بسته‌اند و اهالی مناطق ساحلی هم با آنان هم‌پیمان شده‌اند و ما نمی‌دانیم از کدام مسیر به تجارت بپردازیم. اگر قرار باشد ما در مکه اقامت کرده و سرمایه‌های خود را در اینجا مصرف کنیم، در این صورت درآمدی نداریم؛ لذا ما ناچاریم سرمایه خود را در راه بازرگانی به کار بیندازیم و تابستان‌ها راه تجارت شام را و در زمستان‌ها هم مسیر تجاری حبشه را در پیش بگیریم. (در کتب دیگری به اجمال، به ترس قریش به تجارت کردن از مسیر شام اشاره شده است.)
[۹] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، ج۱، ص۱۹۷، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق.، چاپ سوم.    
[۱۰] حمیری معافری، عبدالملک بن هشام، السیرة النبویة، ج۲، ص۵۶۳، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الابیاری و عبدالحفیظ شلبی، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.    
[۱۱] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۴۹۲، تحقیق محمد ابو الفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ه.ق.، چاپ دوم.    

اسوََد بن مُطَّلِب که سخنان صَفوان را شنید، از او خواست تا از راه تجاری عراق به تجارت خود ادامه دهد؛ اما صَفوان به او گفت که به راه تجاری عراق آگاه نیست. اسوََد بن مُطَّلِب گفت: من تو را با بهترین راهنما آشنا می‌کنم، راهنمایی که چشمش را می‌بندد و به خواست خدا راه می‌پیماید. صَفوان گفت: او کیست؟ اسوَد گفت: فُرات بن حَیان عِجلِی (منابعی که ذکر خواهد شد اشاره دارند که راهنمای قریش در این سفر «فرات بن حیان العجلی» بوده است.)
[۱۲] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، ج۱، ص۱۹۸، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق.، چاپ سوم.    
[۱۳] حمیری معافری، عبدالملک بن هشام، السیرة النبویة، ج۲، ص۵۶۳، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الابیاری و عبد الحفیظ شلبی، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.    
[۱۴] ‌بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۲۷، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق.، چاپ اول.    
[۱۵] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۴۹۳، تحقیق محمد ابو الفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ه.ق.، چاپ دوم.    
که راه‌های آن مناطق را پیموده و بر آنها تسلط و آگاهی دارد. صَفوان نیز از اسوَد خواست تا آن راهنما را به نزد او بیاورد. هنگامی که فُرات بن حَیان به نزد صَفوان بن امیه آمد، صَفوان گفت: می‌خواهم برای تجارت به شام بروم؛ اما محمد راه تجارت ما به شام را بسته است و ما نیز ناچاریم برای رسیدن به شام از منطقه‌ی او عبور کنیم. اکنون تصمیم دارم، از راه عراق به تجارت خود ادامه دهم. فُرات گفت: من تو را از راه عراق به شام می‌برم. بدان که هیچ ‌یک از یاران محمد تاکنون از آن مسیر عبور نکرده‌اند، چون سرزمینی خشک و بی‌آب است. صفوان خواسته‌ی خود را همین مطلب بیان کرده و گفت چون اکنون زمستان است، نیاز زیادی به آب ندارند.
[۱۶] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، ج۱، ص۱۹۸، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق.، چاپ سوم.    


صَفوان بن امَیه آماده‌ی حرکت شد. ابو زََمعَه نیز به همراه او سیصد مثقال طلا و مقدار زیادی شمش نقره فرستاد و مردانی از قریش را هم با او همراه کرد که تمامی آنان کالای تجاری داشتند. "عبدالله بن ابی‌ربیعه و گحُوَیطِب ابن عبدالعُزّی هم همراه گروهی از مردان قریش با او همراه شدند. صَفوان بن امَیه هم با اموال زیادی که شامل شمش‌ها و ظرف‌های نقره بود و معادل سی‌هزار درهم می‌شد، به راه افتاد و به سوی منطقه‌ی «ذات عرق» (مکان میقات مردم عراق و حدِّ فاصل «نجد» و «تهامه» می‌باشد.)
[۱۷] حموی بغدادی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۴، ص۱۰۷، بیروت‌، دار صادر، ۱۹۹۵م.، چاپ دوم.    
حرکت کرد. ابوسُفیان بن حَرب نیز به همراه مال زیادی که شامل نقره بود، به همراه آنان به راه افتاد.
[۱۸] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، ج۱، ص۱۹۸، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق، چاپ سوم.    
[۱۹] حمیری معافری، عبدالملک بن هشام، السیرة النبویة، ج۲، ص۵۶۳، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الابیاری و عبدالحفیظ شلبی، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.    
[۲۰] بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۲۷، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق.، چاپ اول.    
[۲۱] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۴۹۲، تحقیق محمد ابو الفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ه.ق.، چاپ دوم.    


در این میان، نعیم بن مسعود اشجعی که تا آن زمان مشرک بود، به مدینه آمد و در قبیله بنی‌نضیر، به خانه کِنانَة بن ابی‌الحُقَیق وارد شد و با او مشغول آشامیدن شراب شدند. سلیط بن نعمان بن اسلم هم که مسلمان بود، پیش بنی‌نضیر می‌آمد و از شراب آنان می‌خورد. (در آن زمان شراب تحریم نشده بود) در این اثناء، نُعَیم بن مَسعود، موضوع خروج صَفوان را به همراه کاروان و اموال آنان گفت. سَلیط بن نُعمان که این سخن را شنید،‌ اندکی بعد از نزد آنان بیرون آمده و خود را به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) رساند و خبر خروج کاروان تجاری قریش را گزارش داد.
[۲۲] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، ج۱، ص۱۹۸، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق، چاپ سوم.    
[۲۳] بیهقی، احمد بن الحسین، دلائل النبوة، تحقیق عبد المعطی قلعجی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۵ه.ق.، چاپ اول، ج۳، ص۱۷۱.    
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نیز پس از شنیدن این خبر، زید بن حارثه را به همراه صد سوار به سوی کاروان اعزام فرمود. علت وقوع این سریه، مقابله با مصادره اموال مسلمانان در مکه و در تنگنا قرار دادن مشرکان مکه از راه اقتصادی بود که تا آن زمان تمامی تلاش خود را در راه نابودی آیین اسلام به کار گرفته بودند.

مسلمانان حرکت کردند و کاروان مشرکان مکه را در «قرده» (نام مکانی است در سرزمین نجد)
[۲۴] ‌بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۲۷، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق، چاپ اول.    
[۲۵] حموی بغدادی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۴، ص۳۲۲، بیروت‌، دار صادر، ۱۹۹۵م، چاپ دوم.    
گرفتند. بزرگان قریش همگی رو به فرار نهادند و فقط یک یا دو تن از آنان اسیر شدند. زید و یارانش کاروان را به حضور پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آوردند و رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) خمس اموال را که معادل بیست هزار درهم بود، برداشته و باقی اموال را بین افراد سپاه تقسیم نمودند. فُرات بن حَیان نیز که به اسارت درآمده بود، اسلام آورده و آزاد گردید.
[۲۶] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، ج۱، ص۱۹۸، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق، چاپ سوم.    
[۲۷] حمیری معافری، عبدالملک بن هشام، السیرة النبویة، ج۲، ص۵۰، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الابیاری و عبد الحفیظ شلبی، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.    
[۲۸] ‌بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۲۷، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق، چاپ اول.    
[۲۹] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۴۹۳، تحقیق محمد ابو الفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ه.ق، چاپ دوم.    
[۳۰] بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة، ج۳، ص۱۷۱، تحقیق عبد المعطی قلعجی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۵ه.ق.، چاپ اول.    


۱. ↑ ابن عبدالبر اندلسی‌، یوسف بن عبدالله، الدرر فی اختصار المغازی و السیر، ص۹۵، قاهره‌، وزارت اوقاف مصر، ۱۴۱۵ه.ق.، چاپ اول.    
۲. ↑ بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة، ج۳، ص۵، تحقیق عبدالمعطی قلعجی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۵ه.ق.، چاپ اول.    
۳. ↑ مقریزی، تقی‌الدین احمد بن علی، امتاع الاسماع، ج۸، ص۳۳۰، تحقیق محمد عبد الحمید النمیسی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۰ه.ق.، چاپ اول.    
۴. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، ج۱، ص۱۹۷، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق.، چاپ سوم.    
۵. ↑ بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۲۷، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق.، چاپ اول.    
۶. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، ج۱، ص۱۹۷، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق.، چاپ سوم.    
۷. ↑ ‌بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۲۷، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق.، چاپ اول.    
۸. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۴۹۲، تحقیق محمد ابو الفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ه.ق.، چاپ دوم.    
۹. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، ج۱، ص۱۹۷، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق.، چاپ سوم.    
۱۰. ↑ حمیری معافری، عبدالملک بن هشام، السیرة النبویة، ج۲، ص۵۶۳، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الابیاری و عبدالحفیظ شلبی، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.    
۱۱. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۴۹۲، تحقیق محمد ابو الفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ه.ق.، چاپ دوم.    
۱۲. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، ج۱، ص۱۹۸، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق.، چاپ سوم.    
۱۳. ↑ حمیری معافری، عبدالملک بن هشام، السیرة النبویة، ج۲، ص۵۶۳، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الابیاری و عبد الحفیظ شلبی، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.    
۱۴. ↑ ‌بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۲۷، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق.، چاپ اول.    
۱۵. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۴۹۳، تحقیق محمد ابو الفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ه.ق.، چاپ دوم.    
۱۶. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، ج۱، ص۱۹۸، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق.، چاپ سوم.    
۱۷. ↑ حموی بغدادی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۴، ص۱۰۷، بیروت‌، دار صادر، ۱۹۹۵م.، چاپ دوم.    
۱۸. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، ج۱، ص۱۹۸، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق، چاپ سوم.    
۱۹. ↑ حمیری معافری، عبدالملک بن هشام، السیرة النبویة، ج۲، ص۵۶۳، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الابیاری و عبدالحفیظ شلبی، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.    
۲۰. ↑ بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۲۷، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق.، چاپ اول.    
۲۱. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۴۹۲، تحقیق محمد ابو الفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ه.ق.، چاپ دوم.    
۲۲. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، ج۱، ص۱۹۸، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق، چاپ سوم.    
۲۳. ↑ بیهقی، احمد بن الحسین، دلائل النبوة، تحقیق عبد المعطی قلعجی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۵ه.ق.، چاپ اول، ج۳، ص۱۷۱.    
۲۴. ↑ ‌بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۲۷، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق، چاپ اول.    
۲۵. ↑ حموی بغدادی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۴، ص۳۲۲، بیروت‌، دار صادر، ۱۹۹۵م، چاپ دوم.    
۲۶. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، ج۱، ص۱۹۸، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق، چاپ سوم.    
۲۷. ↑ حمیری معافری، عبدالملک بن هشام، السیرة النبویة، ج۲، ص۵۰، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الابیاری و عبد الحفیظ شلبی، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.    
۲۸. ↑ ‌بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۲۷، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق، چاپ اول.    
۲۹. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۴۹۳، تحقیق محمد ابو الفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ه.ق، چاپ دوم.    
۳۰. ↑ بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة، ج۳، ص۱۷۱، تحقیق عبد المعطی قلعجی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۵ه.ق.، چاپ اول.    


سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «سریه زید بن حارثه به قرده»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۱۰/۲۰.    


رده‌های این صفحه : تاریخ اسلام | تاریخ زندگانی پیامبر اسلام | رویدادهای سال سوم هجری | سریه ها | سیره سیاسی پیامبر
جعبه ابزار