سبب وقوع تشابه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مفسرین درباره سبب وقوع
تشابه در آیات
قرآن کریم نظرات متفاوتی بیان کردهاند که برخی از آنها با اندکی دقت نادرست به نظر میرسند
یکی از موضوعات مورد سؤال جویندگان و طعن و انتقاد منحرفان از دیرباز این است که
حکمت وجود
متشابهات در
قرآن مجید چیست؟ آیا بهتر نبود قرآن همه مفاهیم و مقاصد خود را بدون هیچ
ابهام و خفایی بیان میکرد؟ در پاسخ به این پرسش، جوابهای بسیاری ارائه شده است؛ اما بی پایگی بسیاری از آنها با اندک تاملی معلوم میشود.
برخی از پاسخهای ارائه شده درباره علت وجود
آیات متشابه در
قرآن :
۱. وجود متشابهات در
قرآن برای مشکل کردن راه وصول به
حق و در نتیجه
ثواب بردن است.
۲. وجود متشابهات باعث میشود ارباب مذاهب برای توجیه آرا و عقاید خود، در آن نظر کنند تا شاید در حین توجه، به حق دست یافته، به آن
ایمان بیاورند.
۳. مردم برای کشف معنای آیات متشابه مجبور شوند از
عقل خود بهره برند و از
ظلمت تقلید خارج شوند.
۴. اشتمال قرآن بر متشابهات، باعث بحث و جست و جوی تاویلات مختلف و درنتیجه سبب مهارت و چیرگی در فنون مختلف همچون
لغت ،
صرف ،
نحو و
اصول فقه میشود!
۵. میتوان گفت
قرآن کریم مفاهیمی را برای
بشر به ارمغان آورد که جامعه بشری به ویژه در
شبه جزیره عرب با آن بیگانه بود و در عین حال برای بیان این مفاهیم، چارهای جز استفاده از همان اسلوب
بیانی و کلامی
عربها با همه محدودیتها و نارساییهای آن نبود. طبیعی است که بیان مفاهیم بلند در چنین قالبهایی عامل اصلی تشابه در آیاتی از قرآن کریم شده است.
مرحوم
علامه طباطبایی پس از بررسی وجوه و احتمالات مختلف معتقد است علت وقوع تشابه در قرآن رضایت دادن قرآن به الفاظ و اسلوبهای رایج در بیان معارف عالی است؛ در حالی که این الفاظ و اسلوبها برای بیان معانی محسوس یا قریب به محسوسات وضع شدهاند؛ از این رو وافی به تمام مقصود نبوده است؛ لذا باعث تشابه آیات و خفای مطلوب شدهاند.
شکل گیری مذاهب کلامی مختلف از
قرن دوم به بعد و تمسک آنان به آیات قرآن برای توجیه آرای خود که معمولا با توجیهات و تاویلات خلاف ظاهر همراه بود باعث بروز
تشابه در آیاتی از قرآن کریم شد؛ به ویژه آن که طبیعت قرآن کریم ـ بنا به تعبیر
امام علی -علیه السلام - به گونهای است که میتواند پذیرای وجوه و احتمالات مختلف باشد.
فرهنگ نامه علوم قرآن، دفتر تبلیغات اسلامی،برگرفته از مقاله «سبب وقوع تشابه».