زندگی حیوانات (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نظم و زندگى اجتماعى، مخصوص انسانها نیست، بلكه در
زندگی حیوانات هم مشاهده مى‌شود.
حیوانات، دارای زندگی اجتماعی، همانند انسانها:
• «وما من دابة فی الارض...الا امم امثالکم...؛
و هیچ جنبنده‌اى در
زمین و نه پرنده‌اى كه با دو بال خود پرواز مى‌كند نیست مگر اینكه امت‌هایى همانند شمایند (در
هدف خلقت و تعیین
عمر و
بقاء نسل و كیفیت زندگى)- ما چیزى را در كتاب خود (كتاب
لوح محفوظ از نظر بیان و در كتاب
تکوین از نظر خلقت) فروگذار نكرده‌ایم- سپس همگى (در
روز قیامت از نقطه مرگ‌شان) به سوى پروردگار خود گردآورى مى‌شوند.»
أُمم جمع
أمّت است و امت یعنی جماعتی كه وجه مشترك دارند، امّ در لغت بمعنى قصد است گویند: «أَمَّهُ: اى قَصَدَهُ». بنابراین، امّت به كسانى گفته می‌شود كه قصد مشترك و نظر مشترك دارند،
راغب گوید: امّت هر جماعتى است كه یك چیز مثل
دین یا
زبان و یا
مکان آنها را جمع كند.
آیه «وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِی الْأَرْضِ وَ لا طائِرٍ یطِیرُ بِجَناحَیهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثالُكُمْ»
، صریح است در اینكه جنبندگان و طیور داراى تشكیلات و نظامات‌اند و در زندگى اهداف مشترك و مقررات مخصوصى دارند. امروز، این مسئله كاملا روشن شده است، نظام زندگى كه میان مورچه‌ها، موریانه‌ها، ماهیان و غیر آنها برقرار است واقعا مایه‌ى اعجاب می‌باشد و آیه فوق، بسیار قابل دقّت است.
آیت الله مکارم در
تفسیر نمونه می‌نویسد: امم جمع امت و امت بمعنى جمعیتى است كه داراى قدر مشتركى هستند، مثلا: دین واحد یا زبان واحد، یا صفات و كارهاى واحدى دارند.
این
آیه خطابش به
مردم است، و مى‌فرماید: حیوانات زمینى و هوایى همه امت‌هایى هستند مثل شما مردم، و معلوم است كه این شباهت تنها از این نظر نیست كه آنها هم مانند مردم داراى كثرت و عددند، چون، جماعتى را به صرف كثرت و زیادى عدد،
امت نمى‌گویند، بلكه وقتى به افراد كثیرى امت اطلاق مى‌شود كه یك جهت جامعى این كثیر را متشكل و به صورت واحدى درآورده باشد، و همه یك
هدف را در نظر داشته باشند حال چه آن هدف، هدف اجبارى باشد و چه اختیارى. هم چنان كه از این نظر هم نیست كه این حیوانات انواعى و هر نوعى براى خود امتى است كه افرادش همه در نوع خاصى از زندگى و
ارتزاق و نحوه مخصوصى از
تناسل و تولید مثل و تهیه
مسکن و سایر شؤون حیات مشتركند، زیرا اگر چه این مقدار اشتراك براى شباهت آنها به انسان كافى است، لیكن از اینكه در ذیل آیه فرمود: (ثُمَّ إِلى رَبِّهِمْ یحْشَرُونَ) استفاده مى‌شود كه مراد از این شباهت تنها شباهت در احتیاج به خوراك و جفت‌گیرى و تهیه مسكن نیست، بلكه در این بین، جهت اشتراك دیگرى هست كه حیوانات را در مساله بازگشت به سوى خدا شبیه به انسان كرده است.
بر اساس آیه فوق مجتمعات حیوانى از جهاتى، همانند مجتمعات انسانى هستند، و این شباهت جنبه فعلى دارد، نه
بالقوه، زیرا آنها نیز سهمى از درك و
شعور دارند، و سهمى از
مسئولیت، و سهمى از
رستاخیز، و از این جهات شباهتى به انسانها دارند. اشتباه نشود
تکلیف و مسئولیت انواع جانداران در یك مرحله خاص مفهومش این نیست كه آنها داراى
رهبر و پیشوایى براى خود هستند و
شریعت و مذهبى دارند آن چنان كه از بعضى
صوفیه نقل شده است، بلكه رهبر آنها در اینگونه موارد تنها درك و شعور باطنى آنها است، یعنى مسائل معینى را درك مى‌كنند و باندازه شعور خود در برابر آن مسئول هستند.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «زندگی حیوانات».
