• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ریاضت (فقه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


ریاضت در لغت به معنای تربیت کردن و در اصطلاح علم اخلاق به معنای وادار کردن نفس بر ادای واجبات و اجتناب از محرمات است.از آن به مناسبت‌در باب جهاد سخن گفته‌اند‌


واژه ریاضت درلغت درباره حیوان به کار رفته و مراد از آن تأدیب و تمرین و وادار کردن حیوان بر رفتار مورد نظر صاحبش و بازداشتن آن از حرکات ناپسند مى‌باشد.



۲.۱ - معنای ریاضت نفس

ریاضت نفس از همین معنای لغوی گرفته شده و مراد از آن تربیت و وادار ساختن نفس بر اطاعت از مولا و بازداشتن آن از سرکشی در برابر دستور او و پیرو عقل شدن است.
[۱] مجمع البحرین ج۴، ص۲۱۰ واژه «روض».


۲.۲ - جهاد اکبر

ریاضت و تهذیب نفس با شیوه و روشى که در آیات و روایات توصیه شده، افضل اعمال و برترین عبادت است که از آن به جهاد اکبر تعبیر شده است.

۲.۳ - راه تحقق ریاضت نفس

ریاضت نفس با واداشتن آن بر حرکت در صراط مستقیم؛ یعنى عمل به اوامر و اجتناب از نواهی شارع مقدس در اندیشه، گفتار و رفتار و بازداشتن نفس از سرکشى و عصیان در برابر اوامر و نواهى او تحقق مى‌یابد .

۲.۴ - نتیجه ریاضت نفس

نتیجه ریاضت، طهارت نفس از صفات ناپسند ى همچون بخل، حسد، کبر، حرص بر دنیا، و آراسته شدن به صفات پسندیده‌اى همچون جود، شجاعت، غیرت، طمأنینه، خضوع در برابر حق و فروتنی است.

۲.۵ - ریاضت نا مشروع

ریاضت نفس با شیوه‌اى غیر مشروع، از قبیل آنچه صوفیان انجام مى‌دهند، بدعت و حرام است.
[۲] إرشاد السائل، ص۱۹۷    


۲.۶ - رهبانیت

رهبانیت از ریاضتهایى است که در اسلام از آن نهی شده است .

امام خمینی یکی از مهم‌ترین شرایط سلوک را مسئله ریاضت و تهذیب نفس می‌داند و معتقد است ازجمله فواید مهم ریاضت، ایجاد عزم در انسان می‌باشد.
[۳] خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۱۲۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    

امام خمینی حب دنیا را مانع ریاضت می‌داند و معتقد است از مفاسد بزرگ حب دنیا است که انسان را از ریاضات شرعیه و عبادت و مناسک بازمی‌دارد و عزم انسان را سست می‌کند.
[۴] خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۱۲۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
امام خمینی در خصوص میزان در ریاضت صحیح و باطل بر این اعتقاد است که اگر سالک به قدم نفس و هواهای نفس ریاضت بکشد، ریاضت او باطل و سلوک او منجر به سوء عاقبت می‌شود و اگر سالک به قدم حق و برای حق سلوک کرد و خداجو شد، ریاضت او حق و شرعی است و حق‌تعالی از او دستگیری می‌کند.
[۵] خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۴۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    

امام خمینی در باب ریاضت با اشاره به نکته‌ای در مورد رعایت احوال دل در تمامی عبادات بلکه تسرّی به جمیع حالات سلوکی، به‌عنوان قاعده‌ای عرفانی از آن مدد جسته و آن را «مراعات» نامیده ‌است که رمز موفقیت در مسیر سیر و سلوک است تا سالک از سلوک منزجر نگردد و از راه باز نماند.
[۶] خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۲۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
به اعتقاد امام خمینی وقتی سالک با ریاضت و هدایت الهی مقام نفس را طی کرد برای او فتح و گشایش قلب رخ می‌دهد، معارف در قلب او ظهور می‌کند و به مقام قلب می‌رسد که آن‌را فتح قریب می‌گویند و اگر در ریاضت تلاش مستمر داشته باشد به فتح مبین و مطلق نیز می‌رسد.
[۷] خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۳۴۱-۳۴۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
[۸] خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی، ج۸، ص۲۱۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
به باور امام خمینی ریاضت و جهاد با نفس نیاز به‌ زحمت طولانی دارد البته این ریاضت در آغاز پیدایش صفات رذیله کمتر است و هنگامی‌که این صفات نفس مستقر شدند زحمت و ریاضت بسیاری نیاز است.
[۹] خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۱۱۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
[۱۰] خمینی، روح الله، جهاد اکبر، ص۵۷-۵۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۷.    


۱. ↑ مجمع البحرین ج۴، ص۲۱۰ واژه «روض».
۲. ↑ إرشاد السائل، ص۱۹۷    
۳. ↑ خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۱۲۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۴. ↑ خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۱۲۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۵. ↑ خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۴۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۶. ↑ خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۲۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۷. ↑ خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۳۴۱-۳۴۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۸. ↑ خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی، ج۸، ص۲۱۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
۹. ↑ خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۱۱۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۱۰. ↑ خمینی، روح الله، جهاد اکبر، ص۵۷-۵۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۷.    


• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۲۱۲-۲۱۳.    
• دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.


رده‌های این صفحه : اخلاق اسلامی | دیدگاه های اخلاقی امام خمینی | ریاضت
جعبه ابزار