رَجُل (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رَجُل (به فتح راء و ضم جیم) از
واژگان نهج البلاغه به معنای مرد و
رِجال (به کسر راء) جمع مردان است.
این واژه دارای مشتقی است که در
نهج البلاغه به کار رفته است، مانند:
اِرْتِجال است که به چند معنی آمده از جمله: سخن گفتن بدون مقدّمه و بدون آماده کردن.
اِرْتِجال فقط یک دفعه در «نهج‌البلاغه» آمده است.
رَجُل به معنای مرد و
رِجال جمع مردان است.
اِرْتِجال نیز به چند معنی آمده است؛ از جمله سخن گفتن بدون مقدّمه و بدون آماده کردن. گویند: «
ارْتَجَلَ الکلامَ: تکلم بهِ من غیر ان یهیّئهُ»
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) می‌فرماید:
«النّاسُ اَبْناءُ الدُّنْیا وَ لا یُلامُ الرَّجُلُ عَلَی حُبِّ اُمِّهِ.» «مردم فرزندان
دنیا هستند و هیچ کس را بر محبّت مادرش نمی‌توان
ملامت کرد.»
امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) در وصف
مردگان می‌فرماید:
«وَ لکِنَّهُمْ سُقوا کاْساً بَدَّلَتْهُمْ بِالنُّطْقِ خَرَساً وَ بِالسَّمْعِ صَمَماً وَ بِالْحَرَکاتِ سُکوناً فَکَاَنَّهُمْ فی ارْتِجالِ الصِّفَةِ صَرْعَی سُبات.» یعنی «لیکن آن‌ها جامی به سر کشیده‌اند که گویایی‌شان را مبدّل به لالی کرده و شنوایی‌شان را به کری. حرکاتشان را به سکوت. گویی آن‌ها در وصف اوّل و بدون دقّت، افتادگان خوابند (یعنی در اثر خواب به زمین افتاده‌اند).»
صرعی به معنای زمین افتادگان و سبات به معنای خواب است.
اِرْتِجال فقط یک دفعه در «نهج‌البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «رَجُل»، ج۱، ص۴۳۵.
