روح القُدُس (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
روح القُدُس :
(أَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ أَفَكُلَّمَا) روح القُدُس :
(أَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ)روح القُدُس : یعنی «و او را به وسیلۀ روح القدس تایید کردیم» مفسران بزرگ دربارۀ «روح القدس» تفسیرهای گوناگونی دارند:
• برخی گفته‌اند منظور «
جبرئیل» است بنابراین، معنای
آیۀ مورد بحث چنین خواهد بود
خداوند عیسی (علیه‌السّلام) را به وسیلۀ جبرئیل کمک و تایید کرد.
• بعضی دیگر معتقدند «روح القدس» همان نیروی غیبی است که عیسی (علیه‌السّلام) را تایید می‌کرد و با همان نیروی مرموز الهی، مردگان را به فرمان خدا زنده می‌ساخت.
• بعضی از مفسران نیز روح القدس را به معنای «
انجیل»
تفسیر کرده‌اند ولی دو تفسیر اول نزدیک‌تر به نظر می‌رسد.
به مواردی از کاربرد «روح القُدُس» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ لَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَقَفَّيْنَا مِن بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ وَ آتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَ أَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ أَفَكُلَّمَا جَاءكُمْ رَسُولٌ بِمَا لاَ تَهْوَى أَنفُسُكُمُ اسْتَكْبَرْتُمْ فَفَرِيقًا كَذَّبْتُمْ وَ فَرِيقًا تَقْتُلُونَ) (ما به موسى كتاب
تورات داديم؛ و بعد از او، پيامبرانى پى در پى فرستاديم؛ و به عيسى بن مريم دلايل روشن داديم؛ و او را با روح‌القدس تاييد كرديم. آيا چنين نيست كه هر زمان، پيامبرى چيزى برخلاف
هوای نفس شما آورد، در برابر او
تکبّر كرديد (و از
ایمان آوردن به او خوددارى نموديد) پس عدّه‌اى را تكذيب كرده، و جمعى را به
قتل رسانديد؟!)
شیخ طبرسی در
مجمع البیان می‌فرماید:
(وَ أَيَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ ...) و توانايى داديم او را بواسطه روح القدس، برخی می‌گويند منظور از روح القدس جبرئيل است که در آن چند احتمال است:
• همانطور كه
روح بدن را زنده مي‌كند جبرئيل با ادلّه و معجزاتى كه همراه دارد اديان را زنده می‌كند.
• چون جنبه روحانيت او غالب است از اين‌رو او را روح خوانند و سائر
ملائکه اگر چه نيز چنين‌اند ليكن اين امتياز اسمى از نظر شرافت براى جبرئيل است.
• چون خداوند او را از پيش خود هستى داد و پدرى وجود نداشت از اين‌رو او را روح القدس ناميدند.
ابن زید می‌گويد: منظور از روح القدس كتاب انجيل است همانطور كه خداوند
قرآن مجید را روح ناميده و فرموده است:
(كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا) ضحّاك از
ابن عباس نقل كرده: منظور از روح نامى است كه عيسى بواسطه آن مردگان را زنده می‌كرد.
ربيع مي‌گويد: منظور از روح همان روحى است كه در او دميده شد و اضافه كردن آن روح به خداوند جنبه تعظيم و تشريف دارد مانند
بیت اللَّه و
ناقة اللَّه و بهترين اقوال و احتمالات همان گفتار اوّل كه منظور از روح القدس جبرئيل است.
(تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ مِّنْهُم مَّن كَلَّمَ اللّهُ وَ رَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجَاتٍ وَ آتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَ أَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ وَ لَوْ شَاء اللّهُ مَا اقْتَتَلَ الَّذِينَ مِن بَعْدِهِم مِّن بَعْدِ مَا جَاءتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَ لَكِنِ اخْتَلَفُواْ فَمِنْهُم مَّنْ آمَنَ وَ مِنْهُم مَّن كَفَرَ وَ لَوْ شَاء اللّهُ مَا اقْتَتَلُواْ وَ لَكِنَّ اللّهَ يَفْعَلُ مَا يُرِيدُ.) (ما بعضى از آن
پیامبران را بر بعضى ديگر برترى بخشيديم؛ برخى از آنها، خدا با او سخن مى‌گفت؛ و بعضى را درجاتى برتر داد؛ و به عيسى بن مريم، نشانه‌هاى روشن داديم؛ و او را با «روح القدس» تأييد نموديم؛ ولى فضيلت و مقام آن پيامبران، مانع اختلاف امّت‌ها نشد. و اگر خدا مى‌خواست، كسانى كه بعد از آنها بودند، پس از آن همه نشانه‌هاى روشن كه براى آنها آمد، جنگ و ستيز نمى‌كردند؛ ولى خداوند آنها را آزاد گذارده و آنها با هم اختلاف كردند؛ بعضى ايمان آوردند و بعضى
کافر شدند؛ و جنگ و خونريزى بروز كرد. و باز اگر خدا مى‌خواست، با هم پيكار نمى‌كردند؛ ولى خداوند، آنچه را مى‌خواهد، انجام مى‌دهد و هيچ كس را به قبول چيزى مجبور نمى‌سازد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: صدر
آيه، در صدد بيان اين معنا است كه مقام رسالت، هر چند مشترك در ميان همه رسولان است، و مقامى است كه خيرات و بركات را به سوى بشر سرازير مى‌كند، و كمال سعادت و درجات نزديكى به خدا از قبيل هم كلامى با خدا و دارا شدن معجزات و مؤيد شدن به روح القدس از اين سرچشمه زلال مى‌جوشد، ليكن با همه اين بركات، باعث نمى‌شود كه جنگ و خونريزى را از ميان بشر براندازد، چون اين رنج و مصيبت مستند به اختلاف خود مردم است.
و به عبارت ديگر حاصل معناى
آيه اين است كه: شرافت و فضيلتى كه مقام رسالت دارد، براى اين است كه هر خير و بركتى كه در بعضى از انسان‌هاى عادى به كندى رشد مى‌كند، و در بعضى ديگر به كلى ريشه‌كن مى‌گردد، در مقام رسالت به سرعت رشد و نمو مى‌كند، از هر سو و از هر جهت كه به اين مقام نزديك شوى، چه از جهت
تقوا، چه از ناحيه علم و يا ايمان و يا فضائل نفسانى، از قبيل:
شجاعت ،
سخاوت ،
تواضع ، مهر و امثال آن، حد اعلاى آن را خواهى ديد و به مراحل جديدى برخورد خواهى كرد، ليكن با همه ارزش و نورى كه دارد، و با اينكه معجزاتى روشن از آن سر مى‌زند، نمى‌تواند اختلاف مردم را كه ناشى از كفر و ايمان است بر طرف سازد، زيرا اين خود مردم هستند كه به اختيار خود يا به سوى ايمان و يا به طرف كفر گرائيده، اختلاف پديد مى‌آورند.
در
تفسیر نمونه آمده است: «... و به عیسی بن مریم دلایل روشن بخشیدیم و او را به وسیلۀ روح القدس تایید کردیم» مفسران بزرگ دربارۀ «روح القدس» تفسیرهای گوناگونی دارند:
• برخی گفته‌اند منظور «جبرئیل» است بنابراین، معنای
آیۀ مورد بحث چنین خواهد بود خداوند عیسی را به وسیلۀ جبرئیل کمک و تایید کرد.
شاهد این سخن
آیه ۱۰۲ سوره نحل است:
(قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّکَ بِالْحَقِّ...) «بگو روح القدس آن را به حقیقت بر تو نازل کرده است...»
اما چرا «جبرئیل» را «روح القدس» می‌گویند؟ برای این است که از طرفی جنبۀ روحانیت در
فرشتگان مسئله روشنی است و اطلاق کلمۀ «روح» بر آنها کاملا صحیح است و اضافه کردن آن به «القدس» اشاره به پاکی و قداست فوق‌العادۀ این فرشته است.
• بعضی دیگر معتقدند «روح القدس» همان نیروی غیبی است که عیسی (علیه‌السّلام) را تایید می‌کرد و با همان نیروی مرموز الهی، مردگان را به فرمان خدا زنده می‌ساخت. البته این نیروی غیبی به صورت ضعیف‌تر در همه
مؤمنان با تفاوت درجات ایمان وجود دارد و همان امدادهای الهی است که انسان را در انجام طاعات و کارهای مشکل مدد می‌کند و از
گناهان بازمی‌دارد، لذا در بعضی از احادیث در مورد بعضی شعرای اهل بیت (علیه‌السّلام) می‌خوانیم که پس از خواندن اشعارش برای امام، به او فرمود:
«انَّمَا نَفَثَ رُوحُ القُدُسِ عَلیٰ لِسٰانِکَ» «روح القدس بر زبان تو دمید و آنچه گفتی به یاری او بود.»
• بعضی از مفسران نیز روح القدس را به معنای «انجیل» تفسیر کرده‌اند.
ولی دو تفسیر اول نزدیک‌تر به نظر می‌رسد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «روح القُدُس»، ج۲، ص۲۲۱.
